Rodzina Stupnickich

powiększ mapę

Audio

5 audio

Historia ocalenia Liliany Alter przez Janinę i Annę Stupnickie

Anna Bando z d. Stupnicka podczas II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Razem z matką Janiną Stupnicką udzielała pomocy Żydom w mieszkaniu przy ul. Mickiewicza 25 na Żoliborzu. W 1941 r., na polecenie matki, samodzielnie wyprowadziła z getta Lilianę Alter. Dziewczynka zamieszkała w ich domu.


„W czasie wojny młodzież bardzo szybko dojrzewa psychicznie. Raz mi się wydawało, że mogę się jeszcze bawić lalką, a raz, że bardzo wiele rzeczy, bardzo mądrych powinnam robić”, wspomina Anna Stupnicka-Bando. 

Jej mama Janina Stupnicka, socjalistka, pracowała jako administratorka domów w getcie. Mieszkały na Żoliborzu, przy ulicy Mickiewicza 25.

„Mama uważała, że ludzie muszą sobie pomagać i w tym duchu ja byłam wychowywana”, mówi Anna.

Anna miała dwanaście lat, gdy razem z mamą wchodziła do getta w Warszawie. W szkolnej teczce wnosiła tam chleb i marmoladę dla znajomej żydowskiej rodziny. Każde wejście do getta było dla Anny strasznym przeżyciem:

„Pamiętam te dzieci żebrzące na ulicach, trupy przykryte papierem czy gazetami”.

Któregoś dnia zimą 1941 r. matka powiedziała Annie, że wyprowadzą z getta dziewczynkę żydowską – Lilianę Alter. 

„Zawsze chciałam mieć rodzeństwo, więc byłam nawet bardzo zadowolona, że będę miała siostrę”, mówi Anna. 

Była świadkiem pożegnania Lilki z ojcem: „Ten ojciec płakał. A ja wiedziałam, że oni się już nigdy nie spotkają… Być może Lilka sobie nie zdawała sprawy z tego”. 
Dziewczynki zamieniły się ubraniami. Lilka założyła granatowe palto z kołnierzem i beret z szarotką Anny, obowiązujący w szkołach zakonnych. Anna zielony płaszczyk Lilki. 
„Mama powiedziała nam, żebyśmy zdecydowanym krokiem, z głową do góry przeszły obok wartowni”, wspomina Anna. Wyszły z getta i umówioną dorożką pojechały do domu na Żoliborz. Lilka zamieszkała z Janiną i Anną jako kuzynka, pod przybranym nazwiskiem Krystyna Wójcik. Była z nimi przez cztery lata, aż do końca wojny. Dziewczynki razem uczyły się, bawiły.

„Śpiewałyśmy piosenki. Ona bardzo lubiła śpiewać i zapisywała te piosenki, «Umówiłem się z nią na dziewiątą» na przykład. I inne z polskich filmów”.

Dziewczynki wspólnie przeżyły wiele dramatycznych chwil. 

„Razem przeszłyśmy powstanie warszawskie, obóz pruszkowski, trzydniową wywózkę bydlęcymi odkrytymi wagonami. W każdej godzinie mogliśmy wszyscy zginąć”, mówi Anna. 

Gdy w kwietniu 1943 r. obserwowały palące się getto, Lilka bardzo cierpiała. Przeżywała rozstanie z najbliższymi.

Życie Liliany Alter po wojnie

Po wojnie Liliana wyemigrowała do Francji, gdzie założyła rodzinę. Kontakt między kobietami się urwał. Liliana próbowała odnaleźć Annę. W latach 80. prowadziła intensywne poszukiwania, ale udało się dopiero w 1988 r. Rok później Anna odwiedziła Lilkę w Paryżu. Od tej pory ze sobą korespondowały. W 2014 r. spotkały się w Warszawie podczas otwarcia Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. To była pierwsza wizyta Liliany w Polsce po wojnie.

Anna Bando z d. Stupnicka i jej matka Janina Stupnicka 19 września 1984 r. zostały uhonorowane przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Historie pomocy w okolicy