Rodzina Reków

powiększ mapę
Zdjęć : 1

Wiceprzewodniczący „Żegoty”. Historia Tadeusza Reka

Tadeusz Rek, z zawodu prawnik, był czołowym działaczem Stronnictwa Ludowego w Polsce. W roku 1935 znalazł się w Naczelnym Komitecie Wykonawczym tej partii. Po 1939 roku zasiadał w warszawskim kierownictwie Stronnictwa Ludowego „Roch”. W latach 1940–1941 był więźniem obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Neuengamme. Był także redaktorem pism „Ku zwycięstwu” oraz „Przez walkę do zwycięstwa”.


Działalność w Radzie Pomocy Żydom „Żegota”

Od stycznia 1943 do lipca 1944 roku był wiceprzewodniczącym Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Nie wynikało to ze szczególnych aspiracji Reka do objęcia tego stanowiska, zadecydował przypadek i niechęć innych do przyjęcia funkcji. Pod koniec 1942 roku Józef „Kwiatkowski” Grudziński, członek centralnych władz SL, zwrócił się do niego z zapytaniem o chęć reprezentowania Stronnictwa w akcji pomocy Żydom. Jak wspominał Rek:„skarżył się, że są poważne trudności z wynalezieniem kandydatów do pracy ratowniczej, gdyż wszyscy upatrzeni na odnośne stanowiska wzbraniają się przed przyjęciem mandatów”.

Od tego czasu zasiadał w ścisłym kierownictwie „Żegoty”, uczestniczył w cotygodniowych spotkaniach Rady. W zachowanych protokołach z posiedzeń Rek występuje jako „Różycki”. W okresie powstania w getcie warszawskim reprezentował „Żegotę” na spotkaniu z Delegatem Rządu. Domagał się zwiększenia pomocy finansowej dla osób uciekających z getta oraz interwencji u czynników wojskowych celem udzielenia czynnej pomocy walczącemu gettu. Wzywał też Delegaturę do bardziej zdecydowanych działań przeciw donosicielom i szantażystom.

Bezpośrednia pomoc Żydom

Prócz kierowania i reprezentowania Rady, zajmował się także bardziej bezpośrednią pomocą. Wraz z żoną Wandą organizował zakwaterowanie i subsydia finansowe dla osób ukrywających się po tzw. „aryjskiej stronie”. Komórka, którą bezpośrednio zarządzał, miała pod swą opieką około 300 osób.

Praca dla „Żegoty” była często niebezpieczna. Idąc na jedno z posiedzeń, dostrzegł zbliżające się auto z gestapowcami w środku.

„Badawcze spojrzenia gestapowców wświdrowały się we mnie. Nadrabiałem miną. U zbiegu ul. Dobrej natknąłem się na „Mikołaja” [Leon Feiner z Bundu]. Co robić? Padliśmy sobie w objęcia jak starzy przyjaciele (…) W pewnej chwili wyczuliśmy, że za nami jedzie feralne auto. Zaczęliśmy chodzić wolniej, niby zatopieni w rozmowie. Auto powoli nas wymijało. Gdy niebezpieczeństwo minęło czuliśmy, że gęsty pot wystąpił na nas”.

Po wojnie działał w niezależnym ruchu ludowym, był więziony przez UB. W latach 1946–1957 pełnił funkcję wiceministra sprawiedliwości, był także sędzią Sądu Najwyższego.

Uhonorowanie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata

22 października 1981 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznał Tadeuszowi Rekowi oraz jego żonie Wandzie tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata

Historie pomocy w okolicy

Bibliografia

  • Bartoszewski Władysław, Lewinówna Zofia, Ten jest z ojczyzny mojej
    Publikacja ta składa się z 3 części: zarysu monograficznego problematyki pomocy Żydom; zbioru wydanych dokumentów niemieckich i polskich dotyczących losu Żydów oraz pomocy Żydom; zbioru relacji powojennych Polaków i Żydów dotyczących pomocy.
  • Arczyński Marek, Balcerak Wiesław, Kryptonim "Żegota". Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom 1942-1945
  • Prekerowa Teresa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942-1945
    Monografia Rady Pomocy Żydom, organizacji działającej podczas wojny przy podziemnej Delegaturze Rządu na Kraj, zajmującej się niesieniem pomocy Żydom, zwłaszcza ukrywającym się „po aryjskiej stronie”.
  • Grynberg Michał, Księga Sprawiedliwych

    Leksykon uwzględnia historie Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w latach 19631989. Wykaz haseł poprzedza przedmowa Icchaka Arada oraz Chaima Chefera Sprawiedliwi świata.

  • Gutman Israel red. nacz., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, Ratujący Żydów podczas Holocaustu
  • Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Dział odznaczeń Yad Vashem. Dokumentacja sprawy Tadeusza i Wandy Reków, 349/24/49