Nota redakcyjna: informacje o portalu Polscy Sprawiedliwi

Polscy Sprawiedliwi to internetowy portal wiedzy, w ramach którego dokumentujemy historie Polek i Polaków, którzy bezinteresownie udzielali pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej (1939–1945). 

Upamiętniamy przede wszystkim osoby uhonorowane przez Instytut Yad Vashem tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata oraz ukrywających się z ich pomocą Żydów – często bezimienne ofiary Zagłady.  

Historie pomocy popularyzujemy na tle społeczno-politycznego kontekstu okupacji niemieckiej, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polaków wobec Zagłady.

Skrót najważniejszych informacji o portalu Polscy Sprawiedliwi

• Wydawcą portalu jest Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
• Portal powstał w 2008 r. w ramach projektu „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci”, objętego honorowym patronatem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego; kolekcja gromadzona jest od 2007 roku.
• Podstawą prezentowanej na portalu kolekcji jest ponad 1000 opracowań historiograficznych (historii pomocy), ukazujących historie Polek i Polaków udzielających pomocy Żydom oraz osób, które tę pomoc otrzymały.
• Na kolekcję historii pomocy składają się również wywiady historii mówionej (800 wywiadów z ratującymi i ukrywającymi się), ikonografia archiwalna i współczesna (10 000 obiektów).
• Wszystkie treści na portalu prezentowane są w dwóch wersjach językowych – polskiej i angielskiej.
• Rocznie portal Polscy Sprawiedliwi notuje pół miliona odsłon.
• Portal jest responsywny – można go przeglądać na dowolnym urządzeniu (komputerze, tablecie, smartfonie itd.).

Zawartość portalu: historie pomocy i opracowania tematyczne

Fundamentem portalu jest gromadzona od 2007 r. kolekcja historii pomocy, obejmująca obecnie ponad 1000 opracowań historiograficznych, które uzupełnione są o archiwalne fotografie i dokumenty (przeszło 10 000 obiektów), a także fragmenty wywiadów biograficznych ze zbiorów Muzeum POLIN.

Kolekcję można przeglądać według alfabetycznej listy nazwisk, katalogu tematów i słów kluczowych, za pomocą mapy. Szeroko omawiamy m.in. działalność członków i członkiń Rady Pomocy Żydom „Żegota”, Ireny Sendlerowej czy historię ukrywania się Żydów w warszawskim ZOO z pomocą Jana i Antoniny Żabińskich.

Historie pomocy prezentujemy na tle społeczno-politycznego kontekstu okupacji niemieckiej w Polsce, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw polskiego społeczeństwa wobec Zagłady. Dlatego uzupełnieniem kolekcji historii pomocy są opracowania monograficzne i zakładki tematyczne, które przybliżają wybrane zagadnienia historii Zagłady w okupowanej Polsce – szczególnie doświadczenie ukrywania się Żydów po tzw. aryjskiej stronie.  

Objaśniamy procedury towarzyszące przyznawaniu tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie oraz historię tego odznaczenia i jego symbolikę. Pokazujemy zdjęcia medali, dyplomów, a także ceremonii sadzenia drzew oliwnych w Ogrodzie Sprawiedliwych.

Publikujemy materiały edukacyjne oraz źródła dotyczące historii Zagłady i postaw Polaków wobec Żydów, ze szczególnym uwzględnieniem aktów pomocy udzielanej Żydom i grożących za to kar.

Jak mówimy o Sprawiedliwych?

Metodologia dokumentowania i popularyzowania historii Polek i Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Mikrohistorie polskich Sprawiedliwych, makrohistoria Zagłady:

• Wypracowaliśmy specyficzny model dokumentowania historii polskich Sprawiedliwych w duchu mikrohistorii: ogólne tendencje i zjawiska historyczne ukazujemy przez pryzmat jednostki lub niewielkich grup społecznych.


• Opracowujemy historie pomocy korzystając z wielu różnorodnych źródeł – dzienników, relacji, dokumentów sądowych, wywiadów historii mówionej (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Archiwum Yad Vashem, Kolekcja POLIN, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, USC Shoah Foundation itp.).


• Uważamy, że rzetelna edukacja o Sprawiedliwych wymaga dobrej edukacji o Zagładzie, dlatego uzupełniamy kolekcję o opracowania tematyczne, pozwalające prezentować historie pomocy na tle społeczno-politycznego kontekstu okupacji niemieckiej, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polaków wobec Zagłady.

Historie ratownicze, historia potencjalna – uniwersalizacja Zagłady:

• Narrację o Sprawiedliwych w Muzeum Historii Żydów Polskich cechuje i wyróżnia dbałość o równoległe, wobec polskich ratujących, przybliżenie doświadczenia osób, które otrzymały pomoc, czyli Żydów ukrywających się po tzw. aryjskiej stronie w okupowanej Polsce.


• Ukazujemy historię Żydów polskich jako żywą i znaczącą dla współczesności, wierząc w potencjał uniwersalnego odczytywania doświadczenia Zagłady.


• Wierzymy, że każdy może być Sprawiedliwym, również dziś; dlatego odwołujemy się na portalu do problematyki praw człowieka, reagujemy na współczesne problemy społeczne, mówiąc o ludziach aktualnie potrzebujących pomocy i tych, którzy tej pomocy udzielają (np. kryzys uchodźczy w 2015, kryzys humanitarny na granicy polsko-białoruskiej w 2021, wojna w Ukrainie w 2022 r.).