Władysław Sala, pedagog, w latach 30. XX wieku był dyrektorem Instytutu Mokotowskiego w Warszawie, zakładu opiekuńczo-wychowawczego dla chłopców, działającego od 1830 r. Placówka podlegała Miejskiemu Wydziałowi Opieki Społecznej. W zakładzie sprawowano opiekę nad dziećmi porzuconymi i zaniedbanymi oraz nad trudną młodzieżą. Żona Władysława, Janina, pracowała w Instytucie jako intendentka.
W chwili wybuchu II wojny światowej Instytut był w fazie prężnego rozwoju. Wprowadzano nowoczesne metody wychowawcze. We wrześniu 1939 r. budynki zakładu zostały znacząco zniszczone, ale wychowankowie kategorycznie odmówili opuszczenia placówki. Część zabudowy udało się odnowić i doprowadzić do stanu użytkowania. Rozwinięto też przyzakładową farmę „Ksawerów”, na której niektórzy wychowankowie placówki pracowali i mieszkali. Zarówno pracownicy Instytutu, jak i ich podopieczni, angażowali się w działania konspiracyjne.
Władysław Sala stanowczo sprzeciwiał się wszelkim wrogim działaniom niemieckiego okupanta skierowanym przeciwko narodowi żydowskiemu i już na początku wojny starał się pomagać Żydom. Początkowo pomocy udzielał dzieciom żydowskim porzuconym na ulicach miasta, dając im schronienie w Instytucie lub kierując je do innych zakładów opiekuńczych. W 1942 r., kiedy było już jasne, że sytuacja ludności żydowskiej jest dramatyczna, Sala i jego współpracownicy podjęli decyzję o ratowaniu Żydów na szerszą skalę. Wzorem innych zakładów pracy, wystąpili do władz niemieckich o zezwolenie na okresowe zatrudnienie 20-osobowej grupy Żydów na terenie farmy „Ksawerów”. W ten sposób zamierzali pomóc w dostarczaniu żywności do getta.
W czerwcu 1942 r. Sala otrzymał zgodę na zatrudnienie 20 osób i przepustkę do getta, którą mogli posługiwać się upoważnieni do tego pracownicy zakładu. To oni codziennie rano odbierali żydowskich pracowników. Skład grupy ustalany był przez przedstawiciela gminy żydowskiej.
W relacji o pomocy udzielanej Żydom z getta Władysław Sala pisze: „Jaką korzyść przynosiła ta akcja? Potrójną – 1) umożliwiała ludziom umęczonym nieludzkimi warunkami, panującymi w getcie, odpoczynek i pracę, w warunkach dosyć godnych bez poczucia zagrożenia, 2) zaopatrzenie się w produkty wykupywane na fermie lub poza fermą, nawet z pobliskiej nielegalnej piekarni mieszczącej się w Królikarni, 3) i co najważniejsze, oderwanie się od grupy na wolność, co oczywiście wymagało odpowiedniego ku temu przygotowaniu w terenie, względnie i osobistego ryzyka”.
Odbierając Żydów z getta, pracownicy Instytutu zawsze kwitowali wyjście 20 osób. W rzeczywistości zabierali ze sobą nawet trzy raz więcej. Na farmie dochodziło do handlu wymiennego –Żydzi, w zamian za wyniesione z getta przedmioty i odzież, otrzymywali chleb, masło, sery czy warzywa. Przydzielana im praca była lekka, np. podlewanie lub zbieranie jarzyn. Po pracy Żydzi wracali do getta odświeżeni i zaopatrzeni w żywność – zawsze tylko 20 osób. Reszta uciekała podczas drogi do pracy lub z farmy, często z pomocą Sali i jego pracowników. Inni zostawali i ukrywali się na farmie.
Władysław Sala w swoich wspomnieniach pisze o znajomości z Januszem Korczakiem: „Chciałem i mogłem ratować Janusza Korczaka. Gdy go w tej sprawie odwiedziłem pierwszy raz był bardzo zainteresowany możliwością ratunku poprzez naszą grupę roboczą, choćby tylko tych najstarszych wychowanków. Ale po powtórnym widzeniu był już całkiem zdeterminowany, oświadczając, że nie może opuścić swych dzieci. »Zresztą – powiedział – może nie będzie tak źle«. Gdy wpadłem na teren jego zakładu po raz trzeci już nikogo tam nie zastałem”.
Władysław Sala wraz ze swoimi współpracownikami i żoną uratował około 500 osób. Los większości z nich nie jest znany. Władysławowi i Janinie Salom w 1984 roku przyznano tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Instytut Mokotowski działa do dziś jako Młodzieżowy Dom Kultury, mieści się przy ul. Puławskiej 97. Nieco dalej, przy ul. Puławskiej 148 ustawiono kamień upamiętniający ratowanie Żydów przez pracowników Instytutu Mokotowskiego.
