Krzywicka Jadwiga

Ja tak słucham, słucham, mówię: „Co to za dzieciak tam płacze?”. Ale patrzę na tą ławeczkę, siedzi ktoś tam. Ale nie widzę ani głowy, ani nic, bo to ciemno było, świateł nie wolno było palić, ciemno było. […] i krzyczę z daleka, mówię: „E, ty! Fąfel! Co, lanie było czy awantura?”. Nikt się nie odzywa, cicho się zrobiło. To ja skradam się: „Gdzie to dziecka? A coś za duże na dziecka”. Podchodzę, patrzę – ona siedzi. Mówię: „Ojej, ja przepraszam, nie wiedziałam, myślałam, że to któreś z dzieci”. „A, nie, nie szkodzi”. I ja mówię: „Co, ma pani jakieś zmartwienie?” „No, mam”. Normalnie, u nas się zawsze zagadało jedno z drugim. To mówi: „Wie pani, ja przyjechałam do kuzynki – mówi – i tu nie mieszkam […] miał kuzyn przyjechać przywieźć mi pieniędzy”. I jeszcze powiedziała, że: „Bo ja uciekłam ze Wschodu tam spod granicy”, bo ona stamtąd miała papiery. I mówi: „Do cioci przyjechałam…”. Tak rozmawiała. Ale, bardzo ładnie, ona w ogóle nie miała akcentu żydowskiego, bo Żydzi maja taki specyficzny […]. Ciemno, nie widziałam twarzy. Ja mówię: „Wie pani co, zrobimy tak, dzisiaj to pani już nie dam odpowiedzi, ale – mówię – ja pójdę i zapytam mamy, może na parę dni, pani u nas się przenocuje […], jak pani jest w takiej sytuacji, no to jedno drugiemu musi pomóc”. A już miałam w piwnicy, przychodziły małe Żydziaki na jedzenie. To ona na to: „Niech pani przyjdzie”. Ona przyszła na drugi dzień… Poszłam do mamy. Ale coś mi mówiło, że tam nie jest tak, jak ona… […] Ja to intuicję mam tak. […] No w końcu mama mówi: „No to niech przyjdzie na te parę dni – mówi – no to będziesz musiała ze mną spać”. Ja mówię: „To będę spała, no! Ona będzie spała na kozetce”. No i przyszła.

Strasznie żeśmy ryzykowały i jeszcze podejrzewaliśmy […], że oni coś podejrzewali, może zauważyli, jak ona wychodziła […], bo nasza dozorczyni zaczęła się interesować. Tak specjalnie nie przychodziła, ale tak głupio się interesowała, że, no nie trzeba by było być bardzo ciemnym człowiekiem, żeby się nie zorientować, że ona coś kombinuje, coś chce wiedzieć. Ni z tego, ni z owego przychodziła przyniosła miotłę nam. To ona: „Pani [wie co], dam pani miotłę, pani sobie…”. Mama mówiła: „Pani Franciszkowa, na co mi miotła?”. „A pani ma króliki w piwnicy, to pani się będzie miała do sprzątania”. Ale ja siedziałam, lekcje odrabiałam, a szafa tak stała na rogu – tak kiedyś miałam tam pokoik dla lalek, za tą szafą, a Janka siedziała za szafą! Jak […] ktoś tam pukał, to ona za szafę i cichutko siedziała sobie. A ona [Franciszkowa] do tego pokoju: „Oo, a co ty Jadzia jesteś w domu?”. „Jestem”. Tylko rozejrzała się, roztego, a Janka miała kaszel. Mówię: „Boże, żeby ona nie kasłała!”. Ona: „Dusiłam się, ale nie kasłała”. Ona wyszła do kuchni, to ja, ehe, ehe, zaczęłam kasłać. I ona mogła później pokasłać sobie. No, różne były sceny, jakby zaczął opowiadać to…

Czekała, no miesiąc nie przyjeżdżał ten… Ale w tym czasie ja czułam […], że to coś nie jest tak, jak trzeba. Coś mi tutaj nie pasowało… W końcu ona się przyznała. I ona mówi tak: „No, trudno, jak mnie nie będziecie chcieli, to – mówi – tylko mnie wypada to, żeby pójść gdzieś na posterunek i zgłosić, że jestem Żydówką […]”. No i wtedy dowiedziałam się… No i została u nas.

U nas nie płaciła ani grosza. Była tak, jak swoja. Jeszcze moja mama lepiej tam dogadzała jak mnie, bo wiedziała, że ona se sama nie weźmie, a ja to śmiała jestem w domu […]. Później, jak poszła na Grójecką, to z początku to tam […] ten Brzeziński tam jej widocznie podrzucał te pieniądze, bo tam musiała zapłacić, musiała sobie jedzenie kupować… Chodziła do kościoła, bo ja ją namówiłam. Mówię: „Słuchaj, twoja wiara to jest twoja wiara, ale w kościele... Kościół to jest kościół, idź, żeby ludzie widzieli, że chodzisz”. Na pasterki chodziła, na Boże Narodzenie, tam w święta. To nikt nie podejrzewał. Może u nas, jakby była tak dłużej, tak do końca, to może by i ktoś podejrzewał, może by się coś gorzej […].