Smólski Władysław

powiększ mapę

Historia pomocy - Smólski Władysław

Władysław Smólski mieszkał w okresie okupacji wraz z rodziną w Warszawie. Należał do kręgu młodych pisarzy, którzy zadebiutowali jeszcze przed 1939 rokiem. Był m.in. autorem głośnej sztuki teatralnej Błędny bokser. W utworzonym przez Niemców w Warszawie getcie znalazło się wielu jego znajomych i przyjaciół.

Do lata 1942 roku pomagał im doraźnie, na ile pozwalało zdrowie i środki materialne. Szok spowodowany tzw. wielką akcją likwidacyjną getta i wywiezieniem większości jego mieszkańców do komór gazowych Treblinki spowodował, że większość swych sił i czasu poświęcił sprawie ratowania Żydów. Jak wspominał: „Nawet moje choroby ustąpiły. Wszystkimi siłami zapragnąłem ratować tych, którym na razie udało się uniknąć śmierci”.

Początkowo pomagał pojedynczym osobom. Któregoś dnia pozostawiono u niego 5-letnią dziewczynkę. Była zdana wyłącznie na niego. By zabezpieczyć jej byt, Władysław musiał zacząć wyprzedawać swój dobytek, ponieważ nic wówczas nie zarabiał. Po kilku miesiącach ulokował dziecko w sierocińcu sióstr Franciszkanek w Płudach pod Warszawą. Następnie umieścił dziewczynkę w Hotelu Polskim, z którego rzekomo Żydzi mieli zostać przewiezieni na tereny państw neutralnych. Szybko jednak nabrał podejrzeń i szczęśliwie zdążył ją stamtąd zabrać. Poznał przy tej okazji jednego z dyrektorów Jointu w Warszawie, D. Guzika. 

Ten przypadek sprawił, że Władysław zaangażował się w pomoc na szerszą skalę. Guzik poprosił go o współpracę w przekazywaniu pieniędzy osobom ukrywającym się po tzw. aryjskiej stronie. W ten sposób Smólski wszedł w struktury zorganizowanej pomocy dla Żydów w Warszawie. Został współpracownikiem akcji „Żegoty”. Działalność tę prowadził także po powstaniu warszawskim na linii Pruszków-Podkowa Leśna.

Dzięki jego pomocy wojnę przeżyli m.in. Bronisław Alken, Tadeusz Reinberg, Wanda Hac i wiele innych osób. Pomoc ta świadczona była bezinteresownie, nierzadko wspierał podopiecznych własnymi, skromnymi zasobami.

Także działalność literacka Władysława Smólskiego w dużej mierze została poświęcona martyrologii żydowskiej. Po wojnie pisał książki poświęcone zagładzie Żydów i akcji ich ratowania. Wydał m.in. Losy dziecka (1961), Zaklęte lata (1964), Za to groziła śmierć (1981).

W roku 1982 Instytut Yad Vashem uhonorował Władysława Smólskiego tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Historie pomocy w okolicy

Bibliografia

  • Smólski Władysław, Za to groziła śmierć. Polacy z pomocą Żydom w czasie okupacji
  • Bartoszewski Władysław, Lewinówna Zofia, Ten jest z ojczyzny mojej
    Publikacja ta składa się z 3 części: zarysu monograficznego problematyki pomocy Żydom; zbioru wydanych dokumentów niemieckich i polskich dotyczących losu Żydów oraz pomocy Żydom; zbioru relacji powojennych Polaków i Żydów dotyczących pomocy.
  • Prekerowa Teresa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942-1945
    Monografia Rady Pomocy Żydom, organizacji działającej podczas wojny przy podziemnej Delegaturze Rządu na Kraj, zajmującej się niesieniem pomocy Żydom, zwłaszcza ukrywającym się „po aryjskiej stronie”.
  • Grynberg Michał, Księga Sprawiedliwych

    Leksykon uwzględnia historie Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w latach 19631989. Wykaz haseł poprzedza przedmowa Icchaka Arada oraz Chaima Chefera Sprawiedliwi świata.

  • Gutman Israel red. nacz., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, Ratujący Żydów podczas Holocaustu
  • Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Dział odznaczeń Yad Vashem. Dokumentacja sprawy Władysława Smólskiego, 349/24/160