„Świat patrzy na tę zbrodnię straszliwszą niż wszystko, co widziały dzieje – i milczy. Rzeź milionów bezbronnych ludzi dokonywa się wśród powszechnego, złowrogiego milczenia (…) Kto milczy w obliczu mordu – staje się wspólnikiem mordercy. Kto nie potępia – ten przyzwala” – brzmiały słowa „Protestu” Zofii Kossak znanej powieściopisarki, autorki m.in. „Krzyżowców i „Bez oręża” od 1941 roku stojącej na czele katolickiego Frontu Odrodzenia Polski.
Apel opublikowała 11 sierpnia 1942 r., kilka tygodni po rozpoczęciu akcji deportacyjnej w getcie warszawskim. Jej protest przeciwko zbrodni był tym głośniejszy, iż Zofia Kossak prezentowała w swojej przedwojennej publicystyce poglądy pełne nacjonalistycznych uprzedzeń wobec mniejszości żydowskiej. Od publikacji „Protestu”, jej głos kształtował postawy polskich katolików wobec dramatu zagłady Żydów. Kossak niestrudzenie pisała w prasie podziemnej apelując o pomoc Żydom. We wrześniu 1942 r. razem z działaczką socjalistyczną Wandą Krahelską założyły Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom (późniejsza Rada Pomocy Żydom „Żegota”). Osobiście pomagała ukrywającym się po „aryjskiej stronie”, dostarczała pieniądze i fałszywe dokumenty.
W 1943 r. aresztowana przez Niemców trafiła do KL Auschwitz. W 1944 r. przewieziona na Pawiak do Warszawy, skazana została na karę śmierci. Uwolniona przez polskie podziemie, walczyła w powstaniu warszawskim.
Uhonorowanie Zofii Kossak
W 1945 r. stanęła wobec wyboru pomiędzy aresztowaniem a wyjazdem na emigrację. Wyjechała do Anglii. Wróciła w 1957 r., by osiąść w Górkach Wielkich na Śląsku, gdzie spędziła ostatnie lata życia. 13 września 1982 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie pośmiertnie uhonorował Zofię Kossak tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.
