Rodzina Gramsch

powiększ mapę

Audio

3 audio

Historia pomocy - Rodzina Gramsch

Rodzina Gramschów mieszkała przed wojną w majątku Przybyłów, niedaleko Ciężkowic, w powiecie Tarnowskim. Maria Gramsch pochodziła z polskiej rodziny inteligenckiej, zaś Franciszek, który uzyskał rangę oficera w armii austriackiej - prowadził gospodarstwo rolne do śmierci w 1932 r. Kiedy jedyna córka Gramschów – Maria – zaczęła chodzić do szkoły, zamieszkała ona na stancji u Ludwiki Kochlöffeldowej w Ciężkowicach. Na stancji poznała bratanicę Ludwiki -  Irenę Kochlöffel  i jej matkę Julię, z domu Wajsberg. Ojciec Julii Kochlöffel – Tadeusz (Tobiasz) Wajsberg pochodził z rodziny żydowskiej, był właścicielem ziemskim i społecznikiem. Jego córka ukończyła przed wojną studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie i wyszła za mąż za pochodzącego z Ciężkowic lekarza -Rudolfa Stanisława Kochlöffel, który jako lekarz został zmobilizowany tuż przed wybuchem II wojny światowej. Zginął w Katyniu w 1940 r.

W poszukiwaniu bezpiecznego schronienia, Julia i Irena przyjechały w Ciężkowic i zamieszkały u rodziny Rudolfa. Wobec jednak nasilających się prześladować Żydów w miasteczku, zapewne latem 1942 r., Julia zwróciła się Marii Gramsch o pomoc i schronienie w Przybyłowie. Maria i jej córka nie odmówiły kobietom pomocy.  

Jesienią 1943 roku za sprawą donosu Niemcy przyjechali do Przybyłowa szukać ukrywających się tam kobiet. Dzięki pomocy granatowego policjanta Odsłonia, zakochanego w krewnej Kochlöffelów, udało się opóźnić przybycie Gestapo, co umożliwiło Julii i Irenie ucieczkę do Ciężkowic, do dalszej rodziny ojca. Kiedy Irenę rozpoznała córka sąsiadów, kobiety musiały znaleźć nową kryjówkę. W trudnych warunkach ukrywały się na przedmieściach miasta, w Ostruszy, również u rodziny ojca. Wyzwolenia doczekały w styczniu 1945 r., kiedy też wróciły do Lublina.

Julia i Irena zmieniły nazwisko na Karczewskie. Irena skończyła studia stomatologiczne w Łodzi, mieszka w Lublinie. Córka Marii Gramsch – Maria Gramsch-Mikoś pozostała w majątku, wyszła za mąż i wychowała siedem córek. W 2005 roku dzięki staraniom Ireny Karczewskiej Maria Gramsch (pośmiertnie) i Maria Mikoś otrzymały tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Bibliografia

  • Irena Karczewska, Zespół Szkół w Kalinówce
  • Gutman Israel red. nacz., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, Ratujący Żydów podczas Holocaustu
  • Monika Stec, Wywiad z Marią Mikoś-Gramsch, Przybyłów 7.10.2010
  • Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, 349, 2646