Rodzina Sikorów

powiększ mapę

Audio

5 audio

Historia pomocy - Rodzina Sikorów

Rodzina Edelsteinów była jedną z czterech żydowskich rodzin zamieszkałych we wsi Stróża, powiat Kraśnik, w woj. lubelskim. Josek (Józef) i Rajzel (Róża) mieli pięcioro dzieci w wieku od 4 do 8 lat: Srul (Izrael), Szlomo, Mania, Herszek (Herszel) i Mosio (Mojżesz?).

Jesienią 1942 r. ich sąsiadka, 18-letnia Edwarda Sikora z Kolonii Stróża, była świadkiem likwidacji getta w pobliskim Kraśniku, z którego wywieziono Żydów do obozu zagłady w Bełżcu, a część rozstrzelano na miejscowym cmentarzu. Ostrzegła Edelsteinów, przeczuwając zagrażające im również niebezpieczeństwo.

Żydzi poprosili wówczas rodziców Edwardy, Karolinę i Jana, którzy posiadali we wsi niewielkie gospodarstwo, o przygotowanie dla nich kryjówki. Od tego czasu Sikorowie ukrywali całą siódemkę w specjalnie przygotowanym bunkrze pod jednym z pomieszczeń swego domu.

„Nie mieliśmy sumienia, żeby (...) wygnać ich, wybić. Tylko niech sobie żyją, one do jakiegoś czasu przeżyją. I tak, miesiąc po miesiącu, tydzień po tygodniu, przeszło dwa lata trzeba było jeść dać” – wspomina Edwarda Boś z domu Sikora w wywiadzie dla Muzeum Historii Żydów Polskich. Mówi też o przypadkach mordowania ukrywających się Żydów przez Polaków w okolicznych miejscowościach, ale również o wspierających gestach.

Sikorowie dbali o wszystkie potrzeby Edelsteinów. Rajzel przygotowywała posiłki dla swojej rodziny w kuchni Sikorów. Edwarda utrzymywała kontakt z ich znajomymi w getcie. Dzięki dostarczanym przez opiekunów gazetom ukrawający się Żydzi śledzili postępy frontu. Dom Sikorów został obrabowany przez partyzantów, którzy zabrali część rzeczy należących do ukrywanych Żydów, jednak samej kryjówki nie znaleźli. Sikorowie żyli w ciągłej obawie przed wizytami sąsiadów, niektórzy z nich domyślali się bowiem, że ukrywają się u nich Żydzi.

Wkrótce do znajdującej się w ukryciu rodziny dołączyło dwóch żydowskich zbiegów z kraśnickiego getta, Jankiel (Jakub?) Erlich i Yehiel Rolnik. Sikorowie przez kilka miesięcy w zabudowaniach gospodarczych ukrywali Mosze Sabutka i jego 8-letnią córkę.

Wszystkie osoby, którym Sikorowie udzielili pomocy, przeżyły wojnę. Po wyzwoleniu w lipcu 1944 r. Edelsteinowie wyemigrowali do Kanady, nie tracąc jednak kontaktu z Sikorami. Jakub Erlich wyjechał pod koniec lat 40. do USA, zaś Sabutek i jego córka do Izraela.

Tragiczny los spotkał jedynie Yehiela Rolnika, prawdopodobnie zamordowanego przez bandytów po opuszczeniu kryjówki. Skutków powojennego antysemityzmu nie ustrzegli się też Sikorowie, których gospodarstwo zostało obrabowane i podpalone.

Bibliografia

  • Sam Edelstein, Tzadikim in Sodom; Righteous Gentiles; Memoirs of a Survivor from World War II
  • Kraśnik. Szlak chasydzki.
  • Pilichowski Czesław red., Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945
  • Madajczyk Czesław, Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce
  • Gutman Israel red. nacz., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, Ratujący Żydów podczas Holocaustu
  • Krzysztof Banach, Wywiad z Edwardą Boś, Kolonia Stróża 26.09.2010
  • Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, 349, 1819