Parczyńska-Tomczala Stefania Eliza

powiększ mapę

Historia pomocy - Parczyńska-Tomczala Stefania Eliza

Ida i Mojżesz Gliksztejnowie, żydowskie małżeństwo, mieszkało wraz z synem i córką w Lublinie. Mojżesz do września 1939 r. pracował na stanowisku wicedyrektora Izby Rzemieślniczej w Lublinie, a jego żona zajmowała się domem i dziećmi.

Gubernator dystryktu lubelskiego Ernst Zörner, w specjalnym zarządzeniu wydanym 24 marca 1941 r., nakazał żydowskim mieszkańcom miasta przenieść się do utworzonego w Lublinie getta. Gliksztejnowie zamieszkali na jego terenie. Przez dłuższy czas udało im się przetrwać kolejne organizowane przez Niemców akcje deportacyjne, jednak w październiku 1942 r. mąż Idy oraz jej syn zostali wywiezieni do obozu KL Lublin.

Ida z córką Rut zdołały uciec z getta i ukryły się po tzw. aryjskiej stronie. Początkowo trafiły do domu Ryszarda Postowicza i jego żony Kazimiery. Był on przedwojennym znajomym Gliksztejnów, pracował razem z Mojżeszem w Izbie Rzemieślniczej w Lublinie. Postowicz aktywnie działał w polskim podziemiu konspiracyjnym, dlatego nie mógł udzielić schronienia Idzie i jej córce. Zaprowadził ją do domu swojej kuzynki Stefani Parczyńskiej. Kobiety także znały się sprzed wojny.

Ida i Rut ukrywały się u Stefanii od września 1942 r. do lipca 1944 r. Ida została zameldowana u Parczyńskiej jako jej siostra i przebywała tam pod fałszywym nazwiskiem – Genowefy Krzyszowiec. Z kolei jej córeczce zmieniono imię na Teresa. Fałszywe dokumenty zorganizował im Ryszard Postowicz. Kobiety utrzymywały się razem, pracując w ogrodnictwie. Od czasu do czasu Ryszard przynosił im żywność. Ida wspominała: „Parczyńska ukrywała nas zupełnie bezinteresownie, sama żyła w bardzo skromnych warunkach materialnych, a jednak dzieliła się z nami wszystkim, co miała. Parczyńska nie zważała na grożące jej życiu niebezpieczeństwa i swą dzielną postawą ocaliła życie mnie i mojej córce”.

Stefania pomogła nie tylko Idzie i Rut Gliksztejn: „Oprócz tego udzielałam bezinteresownej, krótkotrwałej pomocy Panu Józefowi Rozen, któremu ułatwiłam przedostanie się do Warszawy. Dzięki mojej pomocy Pan Józef Rozen przeżył okupację”. Przez kilka dni przebywał on w domu Stefanii, a następnie wyjechał do Warszawy. Po wojnie opuścił Polskę i przeniósł się do Izraela, nie kontaktował się więcej z Parczyńską.

Po zakończeniu okupacji Ida z córką wyjechały do Bytomia. Jej mąż nie przeżył wojny, więc kobieta ponownie wyszła za mąż, a następnie wyjechała do Izraela. Ida i Stefania pozostały ze sobą w kontakcie.

Bibliografia

  • Gutman Israel red. nacz., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, Ratujący Żydów podczas Holocaustu
  • Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Dział odznaczeń Yad Vashem. Dokumentacja sprawy Stefanii Parczyńskiej, 349/24/191