Jasińska Pelagia

powiększ mapę

Historia pomocy - Jasińska Pelagia

Pochodząca z Dąbrowy Górniczej Pelagia Jasińska, przez 2 lata ukrywała żydowską dziewczynkę Margulisę, a przez 18 miesięcy także jej matkę, Hendlę Kanarek. Obie Żydówki doczekały wyzwolenia.

Hendla, córka Margulisy i Herszla Birnbaumów urodziła się w Piotrkowie Trybunalskim. W wieku 15 lat, po śmierci matki, zamieszkała u swojego wuja Morisa w Dąbrowie Górniczej i podjęła pracę guwernantki. W 1938 r. wyszła za Jeszajahu Kanarka, inżyniera elektryka. Po ślubie otworzyła sklep z artykułami gospodarstwa domowego. Wkrótce wybuchła wojna, ale przez pewien czas Kanarkowie żyli względnie spokojnie.

Wiosną 1941 r. małżonkowie wraz z nowonarodzoną córką Margulisą musieli jednak przenieść się do getta, które Niemcy utworzyli w odległej od Dąbrowy Górniczej o 6 km Środule. Przez pewien czas Jeszajahu mógł kontynuować pracę po „aryjskiej stronie” i zapewnić rodzinie środki do życia. Utrzymywał także kontakt ze znajomą sprzed wojny, Pelagią Jasińską, która odwiedzała ich za murami.

Kiedy w maju 1943 r. wśród Żydów zaczęły rozchodzić się pogłoski o deportacjach do obozu zagłady w Auschwitz, Hendla poprosiła Pelagię o ukrycie córeczki. Wyprowadziła dwuletnią Margulisę z getta i oddała pod jej opiekę. Ukrywana zamieszkała z nową opiekunką i jej kilkuletnim synkiem Andrzejem w domu na przedmieściach Dąbrowy i była traktowana jak rodzone dziecko.

Jeszajahu Kanarek przeszedł przez trzy obozy: Auschwitz, Bergen-Belsen i Buchenwald, gdzie oswobodzili go przez amerykańscy żołnierze. Hendla zdołała uciec krótko przed likwidacja getta. Dotarła do domu Pelagii i ukrywała się w nim pod kuchenną szafką. Po 18 miesiącach z nieznanych przyczyn opuściła kryjówkę i błąkała się po okolicznych wsiach.

Po zakończeniu wojny Hendla z córką i krewnym, Janem Rodelerem pojechała do Dzierżoniowa, gdzie otworzyła sklep z materiałami budowlanymi. Dzięki informacji przekazanej przez przypadkowo spotkanego znajomego, z rodziną połączył się także Jeszajahu. W 1957 r. ocaleni wyjechali do Tel Awiwu, gdzie także zajęli się handlem. Margulisa Kanarek wyszła za mąż, doczekała się trójki dzieci i siedmiorga wnucząt. 

Bibliografia

  • Dzierżonów-Margulisa Kanarek
  • Wywiad z Margulisą Kanarek, 1.01.2010