Czuruk Bolesław

powiększ mapę

Audio

8 audio

Historia pomocy - Czuruk Bolesław

Po skończeniu szkoły budowlanej w 1938 r. Josef Eyntov, sympatyzujący z ruchem syjonistycznym Żyd z Przemyśla, starał się o wyjazd na studia do Palestyny. Kiedy kończył załatwiać formalności wybuchła wojna i miasto znalazło się pod okupacją sowiecką. W pół roku po zajęciu miasta przez Niemców w czerwcu 1941 roku wraz z najbliższymi  – rodzicami i dwoma braćmi - trafił do getta. Podczas kolejnych akcji deportacyjnych ukrywali się w przygotowanych wcześniej kryjówkach. Podczas ostatniej akcji likwidacyjnej, wraz z kilkoma młodymi ludźmi przedostał się korytarzem prowadzącym z podziemnego bunkra do studzienki kanalizacyjnej. Pod ziemią spędził kilka tygodni. Uciekinierom pomagali początkowo pozostali w getcie Żydzi zatrudnieni przez Niemców do prac porządkowych.

Dysponując oszczędnościami Josef Eyntov zdecydował się na podjęcie ryzyka i wyszedł na powierzchnię. Skontaktował się ze znajomymi, którzy ukrywali się we Lwowie i szczęśliwie udało mu się tam dostać. We Lwowie trafił pod opiekę profesora slawistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza, Bolesława Czuruka, który pomagał wtedy wielu Żydom. Zaopatrzony w fałszywe dokumenty otrzymane za pośrednictwem Czuruka, Josef Eyntov mieszkał u samotnej wdowy, podając się za Polaka o nazwisku Stanisław Ciechanowski.

W ciągu dnia  wychodził na miasto, aby nie wzbudzać podejrzeń gospodyni. Chodził do biura tłumaczeń profesora, gdzie spotykał innych Żydów w podobnej sytuacji, dużo czasu spędzał w kinie oglądając niemieckie filmy propagandowe, a także pisał na poczcie nigdy niewysłane listy. W czasie wyzwolenia miasta wstąpił do Armii Krajowej. Wiosną 1945 roku pojechał do Krakowa, skąd udał się do Rzeszowa. Tu stał się świadkiem pogromu Żydów w dniach 11-12 czerwca 1945 roku. Niedługo później nielegalnym transportem udał się do Włoch a następnie do Palestyny. Zamieszkał na stałe w Hajfie.

W 1947 roku profesor Czuruk został aresztowany przez komunistyczną służbę bezpieczeństwa i osadzony w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie. Pobyt w więzieniu bardzo negatywnie wpłynął na jego zdrowie. Profesor Czuruk zmarł w 1950 roku.

Josef Eyntov po latach nawiązał kontakt  z córką profesora Czuruka, Zofią. Wystąpił o pośmiertne odznaczenie dla profesora, który w czasie wojny pomógł kilkudziesięciu Żydom organizując im kryjówki, fałszywe papiery i zbierając dla nich pieniądze. Dziś dziewięćdziesięcioletni Josef jest prawdopodobnie jedynym żyjącym świadkiem heroicznej pomocy profesora udzielonej Żydom we Lwowie.

Bibliografia

  • Maciej Czarnecki, Prof. Bolesław Czuruk Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata, Gazeta Wyborcza Toruń
  • Eyntov Josef, Wspomnienia stamtąd i stąd
  • Poczta – odpowiedź Josefa Eyntova, Kwartalnik historyczny „Karta”, nr 55
  • Zofia Stopa, Łukasz Kamiński, Wywiad z Josefem Entenbergiem, Hajfa 1.01.2010