Bibliografia Rady Pomocy Żydom „Żegota”

Rada Pomocy Żydom „Żegota” była jedyną w okupowanej Europie wspieraną przez Państwo instytucją powołaną w celu ratowania Żydów podczas Zagłady. Powstała 4 grudnia 1942 r. w Warszawie. Działalność jej członków i członkiń polegała m.in. na wyszukiwaniu kryjówek dla Żydów ukrywających się po tzw. aryjskiej stronie, dostarczaniu dla nich fałszywych dokumentów tożsamości, czy rozprowadzaniu zapomóg. Władysław Bartoszewski, członek „Żegoty”, pisał: „[...] była to pierwsza organizacja, w której w konspiracji przeciw Niemcom siedzieli razem przy jednym stole i działali syjoniści, bundowcy, katolicy, polscy demokraci, polscy socjaliści, ludowcy – i Żydzi, i Polacy”.

Przedstawiamy wybrane wydawnictwa źródłowe, publikacje książkowe, filmy i podcasty dotyczące historii Rady Pomocy Żydom “Żegota” , jej członków i członkiń, struktury i mechanizmów działania.

 Wydawnictwa źródłowe

1. Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939-1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Warszawa 2007.

Publikacja składa się z trzech części: zarysu monograficznego problematyki pomocy ludności żydowskiej; zbioru wydanych dokumentów niemieckich i polskich dotyczących losu Żydów oraz ratowania Żydów; zbioru relacji powojennych Polaków i Żydów dotyczących pomocy. 

2. „Żegota”. Rada Pomocy Żydom 1942-1945. Wybór dokumentów, oprac. A. K. Kunert, Warszawa 2002.

Książka zawiera wywiad-rzekę z Polskim Sprawiedliwym wśród Narodów Świata – Władysławem Bartoszewskim, wybór dokumentów źródłowych dotyczących getta warszawskiego i pomocy ludności żydowskiej oferowanej przez struktury Polskiego Państwa Podziemnego, Radę Pomocy Żydom i Rząd RP na uchodźstwie oraz biogramy działaczy „Żegoty”. 

3. „Żegota”. Dokumenty 1942-1945, oprac. M. Olczak, Warszawa 2017.

Publikacja zawiera wybór dokumentów z zasobu Archiwum Akt Nowych.

Publikacje książkowe

1. Marek Arczyński, Wiesław Balcerak, Kryptonim „Żegota”. Z dziejów pomocy Żydom w Polsce 1939-1945, Warszawa 1979.

Marek Arczyński, działacz Rady Pomocy Żydom „Żegoty” wydał publikację we współpracy z dziennikarzem Wiesławem Balcerakiem. Praca ma charakter opracowania naukowego, lecz można ją zakwalifikować jako wspomnienia Arczyńskiego. Aneks zawiera wybór dokumentów.

2. Anna Bikont, Sendlerowa. W ukryciu, Warszawa 2017.

Reporterska biografia Ireny Sendlerowej, Sprawiedliwej wśród Narodów świata, zawiera informacje dotyczące okoliczności powstania, struktury i osób zaangażowanych w działania Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Cytuje wiele dokumentów źródłowych. 

3. Teresa Prekerowa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942-1945, Warszawa 1982.

Podstawowa monografia Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Autorka, doktor historii, angażowała się podczas okupacji niemieckiej w pomoc Żydom. 

4. Gunnar S. Paulsson, Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy (1940-1945), Kraków 2007.

Praca poświęcona ukrywaniu się Żydów po aryjskiej stronie miasta Warszawy. Przedstawia analizy, podaje liczby. Omawia postawy Polaków wobec Żydów. 

Filmy

1. Zegota. A time to remember, S. Rotter, A. Sikora, 1992.

Dokument relacjonujący okoliczności powstania i działalności Rady Pomocy Żydom „Żegota”.

2. Z gorącego serca. RPŻ Żegota, reż. Z. Kunert, 2003.

Dokument z udziałem ostatnich żyjących wówczas działaczy Rady Pomocy Żydom „Żegoty”, jak również ratowanych osób.

3. Opowieść o Żegocie, reż. Z. Kunert, 2015.

Dokument z udziałem uratowanych Żydów przez Radę Pomocy Żydom „Żegotę”, m.in. prof. Michała Głowińskiego, prof. Marian Apfelbauma, Elżbiety Ficowskiej, Katarzyny Meloch. Zawiera fragmenty relacji Ireny Sendlerowej.

Podcasty

1. Audycja w Polskim Radio.

Zrealizowana z okazji 75-lecia powstania Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom z udziałem dr Hanny Węgrzynek.

Przeczytaj więcej o Radzie Pomocy Żydom „Żegota”