Autorytety o Sprawiedliwych

Wiek XX przyniósł tak wiele momentów próby – zarówno dla pojedynczych ludzi, jak i dla całych narodów – że bywa uznawany za jedno z najtragiczniejszych stuleci w dziejach.

Holokaust był najstraszniejszą zbrodnią, jakiej dopuścił się człowiek. Nigdy wcześniej nie zdarzyło się, by na taką skalę mordowano ludzi tylko dlatego, że przynależeli do jednego narodu.

W czasie wojny stanowisko Niemiec hitlerowskich wobec Polaków było jednoznacznie negatywne, jednak musimy uświadomić sobie pewną różnicę: każdy Polak był zagrożony śmiercią, natomiast każdy Żyd był skazany na śmierć.

Należę do najmłodszego pokolenia ludzi, którzy przeżyli. Byłam jednym z dzieci, które urodziły się, ale nie miały prawa żyć, niemowlęciem, które nie miało prawa dorosnąć.

Sprawiedliwy wyrośnie jak palma. Rozrośnie się jak cedr Libanu. Zasadzeni w domu Pańskim, wyrastają w dziedzińcach Boga naszego jeszcze w starości przynoszą owoc, są w pełni sił i świeżości - Psalm 92:13-15.

Od samego początku okupacji Niemcy wprowadzili na terenach podbitej Polski serię rozporządzeń i dekretów, które miały na celu radykalną marginalizację ludności żydowskiej.

Trudno jest pisać o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Wszelkie słowa zawodzą. Słowa nie wystarczają bowiem, żeby opisać i przekazać dobro, którym ci ludzie promieniują.

Sartre napisał kiedyś, że piekło to inni. Zapewne miał rację. Jednak ten popularny w latach powojennych francuski intelektualista, filozof – egzystencjalista powinien dodać: raj i szczęście na ziemi to też inni.

Z dumą przechowuję medal Yad Vashem, na którym obok imienia i nazwiska mojej matki wyryto moje imię i nazwisko, ale mam wątpliwości, czy moja duma jest w pełni uprawniona.

Nigdy już nie dowiemy się dokładnie ilu etnicznych Polaków wzięło udział w ratowaniu swoich żydowskich współobywateli od śmierci z rąk niemieckiego okupanta w latach II wojny światowej.

Debata publiczna o stosunkach polsko-żydowskich w czasie wojny – w tym o ratowania Żydów przez Polaków – rozpala się nieraz do białości, ale często wzlatuje ponad twardy grunt faktów i źródeł.

Wojnę i okupację niemiecką przeżyłem w Żychlinie koło Kutna jako mały chłopiec. Ocierałem się o przerażenie ludzi, bezradność, cierpienie, poniżenie, prześladowanie, krzywdę...