Sprawiedliwi na Świecie

Jugosławia i Bułgaria należały do państw, które, głównie ze względów oportunistycznych, popierały od lat 30. XX w. aneksjonistyczną politykę III Rzeszy.

Badacze wymieniają trzy czynniki, które przyczyniły się przetrwania znacznej części żydowskiej społeczności tego kraju: działalność kościoła katolickiego, nieżydowskiego społeczeństwa i ruchu oporu.

W październiku 1943 r. 90 proc. duńskich Żydów przedostało się do neutralnej Szwecji i uniknęło tragicznego losu większości europejskich Żydów. W ucieczce pomogła im znaczna część duńskiego społeczeństwa.

Stosunek nieżydowskich mieszkańców Francji do Żydów w pierwszych dwóch latach okupacji Julian Jackson, autor wydanej w 2001 r. pracy „France. The Dark Years 1940-1944” określił: „od obojętności do wrogości”.

W porównaniu z Francją czy Belgią procent ocalonych żydowskich mieszkańców Holandii był najmniejszy. Przyjmuje się, że wojnę przetrwało około 58 tys. Żydów, tj. 27%. Jaki był zatem udział Holendrów w ich ratowaniu?

Wedle szacunków w latach 1941-45 na terenie Trzeciej Rzeszy ukrywało się około 10-15 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego, w tym ponad 5 tysięcy ukrywało się w Berlinie.

60 proc. norweskich Żydów uciekło w czasie wojny do Szwecji. Większości z nich pomogli uczestnicy norweskiego ruchu oporu.

Do wiosny 1944 r. węgierscy Żydzi pozostawali największą w Europie społecznością żydowską, która nie została dotknięta masową eksterminacją. Ich położenie zmieniło się wraz z zajęciem kraju przez Niemców.

Decyzja o niesieniu pomocy Żydom okupiona była, podobnie jak na terenach okupowanej Polski, ryzykiem represji, a nawet śmierci, która groziła ratującym ze strony Niemców oraz miejscowych kolaborantów.