Żegnamy Janinę Goldhar (1929–2021)

Joanna Król, Mateusz Szczepaniak / English translation: Andrew Rajcher, 1 czerwca 2021
Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Janiny Goldhar z domu Proner – ocalałej z Zagłady, emigrantki Marca ’68, emerytowanej profesor Uniwersytetu w Tel Awiwie, wieloletniej i niezastąpionej wolontariuszki Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Odeszła 27 maja 2021 r. w Izraelu w wieku 92 lat. Przyjaźniliśmy się z panią Janiną i bardzo tę przyjaźń ceniliśmy. Żegnamy „Jasię”, przypominając jej życiorys oraz autorskie teksty o Żydach ocalałych z Zagłady, które opracowywała dla portalu Polscy Sprawiedliwi.

Wspomnienie o Janinie Goldhar

Janina Goldhar, córka Mieczysława Pronera i Marii z Asterblumów, urodziła się 14 stycznia 1929 r. w Warszawie. Ocalała z Zagłady razem z matką, m.in. dzięki pomocy Marii Palester (1897–1991), uhonorowanej po wojnie tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Jej ojciec, przed wojną naukowiec z Uniwersytetu Warszawskiego, żołnierz w rezerwie Wojska Polskiego, zginął w Katyniu w 1940 roku.

Janina Goldhar była mikrobiologiem, docentem Akademii Medycznej w Warszawie. W następstwie antysemickiej kampanii Marca ’68 r. wyemigrowała z mężem Jerzym (Izraelem), córkami Hanną i Ewą oraz swoją matką Marią do Izraela. Wykładała na Uniwersytecie w Tel Awiwie, zamieszkała w Ganei Tikva. Do Polski – po raz pierwszy od czasu emigracji do Izraela – przyjechała w 1983 roku. Po przełomie demokratycznym przyjeżdżała niezliczoną ilość razy. Miała w Polsce przyjaciół, w ostatnich latach odkryła też dalszą rodzinę.

„Polska to miejsce, w którym się wychowałam.
To kraj, którego kultura jest mi bliższa niż jakakolwiek inna.
Mam do Polski ogromny sentyment”
– mówiła Janina Goldhar w wywiadzie dla Muzeum POLIN.

W ostatnich latach Janina Goldhar była wolontariuszką Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Razem ze swoją przyjaciółką, Jadwigą Rytlową (1928–2016), dokumentowała i opracowywała na potrzeby portalu Polscy Sprawiedliwi historie innych Żydów ocalałych z Zagłady oraz Polek i Polaków, którzy nieśli im pomoc. Ich pracę dokumentacyjną możemy zobaczyć w filmie dokumentalnym „OCALENI”, zrealizowanym przez Karolinę Dzięciołowską i Joannę Król dla Muzeum POLIN w 2011 roku.

W ostatnich kilku latach Janina Goldhar wspierała redakcję portalu Polscy Sprawiedliwi w codziennej pracy, tłumacząc z języka hebrajskiego dokumenty Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, które wykorzystujemy podczas opracowywania historii pomocy.

W Muzeum POLIN, wśród najbliższych współpracowniczek, mówiłyśmy do niej „Jasiu” – przeszła bowiem z nami „na ty”. Byłyśmy z nią w częstym kontakcie. Jej śmierć była dla nas zaskoczeniem. Wiedziałyśmy, że zachorowała, miałyśmy jednak nadzieję, że wkrótce podejmie leczenie. Wymieniałyśmy z nią informacje o życiu, sprawach zawodowych, przesyłałyśmy jej polskie książki do lektury. Z nowości wydawniczych interesowały ją przede wszystkim książki opisujące losy Żydów polskich. Brała czynny udział w różnych spotkaniach autorskich, wykładach – w pandemii też online.

Cechowała ją duża łagodność, choć w niektórych sprawach życiowych też stanowczość. Jej dzieci, wnuki i prawnuki były jej wielkim szczęściem i powodem do dumy. Cierpiała, że miała z nimi ograniczony kontakt z powodu pandemii, dlatego czym prędzej się zaszczepiła. Była wielbicielką kuchni polskiej, która gościła na jej stole w domu w Izraelu. Jej mieszkanie wypełnione było przedmiotami z Polski: dywan, kanapa, naczynia, pamiątki z licznych podróży. Ostatni raz była w Polsce w 2019 r. – chodziła na zakupy do galerii handlowej, do restauracji, oglądała popularny w Polsce serial telewizyjny.

Jasia miała pozytywny stosunek do Polski i Polaków mimo trudnych doświadczeń – najpierw wojny i Zagłady, potem Marca ’68, podczas którego dotkliwe odczuła, że jest z Polski – jako Żydówka – wykluczona. Jak sama podkreślała, kompleksu żydowskości wyzbyła się dopiero w Izraelu.

Jasia była jak drzewo, mocno zakorzenione, osoba do której można wrócić i dopytać o każdy szczegół z historii czy kontakt do poszukiwanych przez nas w Muzeum rozmówców. I była niczym ostoja polskości w Izraelu. Wielka i skromna jednocześnie.    

Janina Goldhar odeszła 27 maja 2021 r. w Izraelu, przeżywszy 92 lata. Pochowana została dzień później na cmentarzu w Givat HaShlosha, razem ze swoim mężem Jerzym.

Przeczytaj historie opracowane przez Janinę Goldhar

Żegnając Janinę Goldhar przypominamy jej autorskie teksty, które opracowywała w ramach wieloletniej pracy wolontariackiej dla portalu Polscy Sprawiedliwi w Muzeum POLIN, najczęściej wspólnie z Jadwigą Rytlową. Większość tekstów opracowanych przez panią Janinę lub z jej pomocą i zaangażowaniem, powstało w oparciu o historie opowiedziane z perspektywy Żydów ocalałych z Zagłady, mieszkających – jak ona – w Izraelu. Poniżej lista wybranych tekstów:

Posłuchaj historii Janiny Goldhar