Jom Ha-Szoa 2021: film dokumentalny „OCALENI” dostępny online

Joanna Król, Mateusz Szczepaniak / English translation: Andrew Rajcher 27 Marzec 2021

27 dnia miesiąca Nissan (kwiecień lub maj) w Izraelu obchodzone jest ruchome święto państwowe Jom ha-Szoa, czyli Dzień Pamięci o Zagładzie. Tego dnia w całym kraju rozlegają się syreny, a życie publiczne na chwilę zamiera, aby oddać hołd Żydom i Żydówkom, którzy zginęli podczas Zagłady w okupowanej przez Niemców Europie. Oficjalne uroczystości z udziałem władz Państwa Izrael odbywają się w Yad Vashem – Instytucie Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu na Wzgórzu Herzla, w Lesie Jerozolimskim. Jest to drugie największe święto upamiętniające Zagładę, obok ustanowionego przez Organizację Narodów Zjednoczonych Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Z okazji tegorocznego Jom Ha-Szoa, który przypada 8 kwietnia, przygotowaliśmy premierę online filmu dokumentalnego „OCALENI”, zrealizowanego przez Karolinę Dzięciołowską i Joannę Król dla Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w 2011 r. w Polsce i Izraelu. Dokument nie był dotąd dostępny w Internecie.

Zdjęcie 1 z 1

Bohaterami i bohaterkami filmu są ocalali podczas Zagłady polscy Żydzi, starsi ludzie mieszkający w Polsce i Izraelu. Autorki filmu, Karolina Dzięciołowska i Joanna Król, podążają z kamerą śladem wolontariuszek Muzeum POLIN, Janiny Goldhar i Jadwigi Rytlowej, które w Izraelu dokumentują losy Ocalałych. Razem z nimi poznajemy historie odwiedzanych bohaterów: Danuty Dąbrowskiej, Sary Gliksman i prof. Szaloma Lindenbauma, a także samych wolontariuszek i osób, które przyczyniły się do ich ocalenia – Aldony Lipszycowej, Marii Palester, Józefa i Lucyny Finków, Doroty Kuc, Rozalii Kalabiś.

Inicjatorką powstania filmu „OCALENI” była Jadwiga Rytlowa – jej matka, Aldona Lipszycowa, chroniła podczas Zagłady swoje dzieci, które z powodu żydowskiego pochodzenia męża były skazane przez nazistowskie Niemcy na eksterminację, a także udzielała pomocy nieznajomym Żydom.

Przez wiele lat Jadwiga Rytlowa razem ze swoją przyjaciółką, Janiną Goldhar, dokumentowały i opracowywały historie innych Żydów ocalałych z Zagłady oraz Polaków, którzy nieśli im pomoc, na potrzeby portalu Polscy Sprawiedliwi. Jadwiga była wolontariuszką Muzeum POLIN do swojej śmierci w 2016 r., a Janina wciąż z nami współpracuje. Tłumaczy z języka hebrajskiego dokumenty Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, które wykorzystujemy podczas opracowywania kolejnych historii pomocy.

Film „OCALENI” został zrealizowany przez Karolinę Dzięciołowską i Joannę Król dla Muzeum POLIN blisko 10 lat temu, lecz nie był dotąd dostępny w Internecie. Postanowiliśmy przypomnieć go z okazji tegorocznego Jom ha-Szoa – izraelskiego Dnia Pamięci o Zagładzie [premiera online 8.04.2021 o godz. 20.00] przez wzgląd na losy bohaterów filmu, którzy w większości wyemigrowali po wojnie do Izraela lub, jak Jadwiga Rytlowa, fascynowali się bogatą kulturą tego kraju.

Jom ha-Szoa – Dzień Pamięci o Zagładzie

Jest to święto obchodzone w Izraelu od 1951 r., wypada siedem dni po siódmym dniu Pesach i siedem dni przed Jom Ha-Zikkaron, kiedy upamiętniani są polegli żołnierze. Jom ha-Szoa, zbiegając się z rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim, jest czasem upamiętniania żydowskiego ruchu oporu w okupowanej Europie. Pełna nazwa święta w języku hebrajskim brzmi: Jom HaZikkaron laSzoa we-laGewura, czyli dokładnie: Dzień (Pamięci) Zagłady i Aktów Odwagi.

Święta Jom Ha-Szoa nie należy mylić z Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ustanowionym przez Organizację Narodów Zjednoczonych w dniu wyzwolenia Auschwitz – niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i ośrodka zagłady, który stał się międzynarodowym symbolem.

Od 1988 r., w okresie poprzedzającym i następującym po Jom ha-Szoa, Auschwitz-Birkenau odwiedzane jest przez młodych Żydów, uczniów i studentów pochodzących przede wszystkim z Izraela i Stanów Zjednoczonych, którzy uczestniczą w organizowanym w Polsce Marszu Żywych.