Rodzina Mikołajczyków

[...] przyszedł rok [19]42, maj, czerwiec, lipiec, to już była taka informacja obiegowa [...] coś się zaczyna bardzo niedobrego dziać [...], następuje całkowita łapanka ludności żydowskiej. [...] W różny sposób [...]. Rodzice żyli w przyjaźni z ludnością żydowską [...], ta przyjaźń była wzajemna [...]. Przyjaciele moich rodziców zostali złapani i zamknięci w pustym kościele augustianów w rynku w Wieluniu. Tam udało się mojemu ojcu, bo on był, że tak powiem inicjatorem i organizatorem [...]. Ja miałem w tym czasie trzynaście lat. Ojciec podjął bardzo [...] odważną i bardzo ryzykowną decyzję, aby zrobić wszystko by uratować tych Żydów, po prostu wydostać ich z tego kościoła [...] no, i oczywiście jakoś uchronić ich przed najgorszym. [...] ten zamiar udał się ojcu [...].

[...] ojciec ustalił, że najbliższy transport będzie [...] dwudziestego trzeciego lipca [...], którym Polacy będą wywożeni na roboty do Niemiec. [...] ci nasi przyjaciele, podopieczni, byli w polu, byli nakarmieni [...], mieli już dokumenty [...]. [...] musieli wyjść z tych kryjówek, no, żeby się jakoś przebrać i stosownie wyglądać i nie wzbudzać jakiegoś podejrzenia. W nocy z dwudziestego pierwszego na dwudziesty drugi lipca [...], przyszli do nas, umyli się, przebrali się [...]. Przed południem dwudziestego drugiego, piękna pogoda, upalny, cały lipiec to był upalny [...]. W mieszkaniu jest moja mama i ja [...]. [...] dwóch żandarmów z karabinami widzimy przez okno [...]. [...] to były tylko minuty, myśmy liczyli, że za chwilę będziemy rozstrzelani. [...] Ten [...] dom, w którym mieszkaliśmy [...] miał dach dwuspadowy i [...] pokryty dachówką [...]. [...] na strychu było tak gorąco, nie do wytrzymania. [...] co zrobili nasi podopieczni, uciekli na strych. [...] i schowali się za [...] komin [...]. Żandarmi [...] rozejrzeli się po mieszkaniu [...], weszli do sieni [...]. Zapytali [...]: „Czy jest ktoś poza nami? Bo jeśli stwierdzimy, że tak, będziecie rozstrzelani”. [...] mama nie zdążyła, ja powiedziałem: „Nie ma nikogo”. Jeden żandarm [...] po drabinie wchodzi na strych. [...] wszedł gdzieś do wysokości, do pasa [...], rozejrzał się, strych był zupełnie pusty, opróżniony z wszelkich skrzynek, jakichkolwiek przedmiotów [...]. [...] upał był niesamowity [...], gorąco, duszno i parno i widocznie coś w świadomości tego żandarma, podyktowało mu, że on uwierzył, że nie ma [...] nikogo. A tam, za tym kominem stali [...] ukryci Żydzi.

Ale co dalej? [...] ojciec ustalił, że istnieje możliwość zrobienia ich Polakami i jako Polacy będą mogli wyjechać na roboty do Niemiec [...]. Bo regularnie, wiedzieliśmy, że jadą [...] transporty z Polakami na roboty, do Niemiec. [...] trzeba było im zmienić [...] i narodowość i nazwiska. [...] Polacy, którzy pracowali [...] w gminie Czarnożyły bardzo pomogli [...] wydać dokumenty na polskie nazwiska i Jakub Jabłoński nazywał się [...] Józef Kuźnik, a Adela Bergowicz [...] Helena Koberow. Zarówno Józef Kuźnik, jak i Helena Koberow były to osoby, które już zmarły, ale sprytni urzędnicy nie wykreślili ich z ewidencji i one żyły w ten sposób, tak.

Tak, jak mi opowiadała już córka Irena, ta która urodziła się pod koniec wojny w Sobieszowie, to mówi, że był jakiś moment bardzo podejrzany, że iluś tam mężczyzn wzięli na kontrolę. [...] ona sama mi nie umiała [...] wytłumaczyć, jak to się stało, że ojciec z tego wyszedł cało. Czy nieuwaga sanitariusza? [...] przeżyli [...] no. Poza tym bardzo starali się, ponad wszelką cenę, wykonywać wszystkie polecenia i zakres obowiązków wykonywać jak najlepiej i nienagannie. Pracowali w młynie [...], Adela Berkowicz przez jakiś okres czasu pracowała u leśniczego [...], wygląda na to, że nie byli to Niemcy którzy [...], z jakąś podejrzliwością patrzyli na nich, tak.