Upamiętnienia Ireny Sendlerowej

W 1999 roku trzy uczennice z miasteczka w Kansas w USA w ramach szkolnego projektu przygotowały spektakl Life in a Jar (Życie w słoiku). Pokazana w nim historia kobiety, która wyprowadzała dzieci z warszawskiego getta, odniosła sukces. Dwa lata później Liz, Megan i Sabrina odwiedziły swoją bohaterkę w Polsce. Dzięki Amerykankom Polacy odkryli Sprawiedliwą.

Dziś w Polsce nie brakuje upamiętnień Ireny Sendlerowej. Przyjmują najróżniejsze formy – od nazw ulic, placów i szkół, przez nagrody jej imienia, murale, po monety i znaczki pocztowe, a nawet odmianę tulipana. Inicjatywy te mają zarówno charakter oficjalny – państwowy czy samorządowy, jak i oddolny. Jej postać łączy i inspiruje. Upamiętnień znacząco przybywa w związku z Rokiem Ireny Sendlerowej (2018).

Nagrody im. Ireny Sendlerowej

Irena Sendlerowa patronuje dwóm nagrodom.

Pierwszą nagrodę przyznaje Centrum Edukacji Obywatelskiej wraz ze Stowarzyszeniem „Dzieci Holocaustu” w Polsce, wyróżniając co roku nauczycieli i nauczycielki. Laureatów nagrody „Za naprawianie świata” docenia się za:

  • nauczanie i wychowywanie w duchu dialogu, tolerancji oraz poszanowania dla innych,
  • inspirowanie do działań zgodnych z tymi zasadami,
  • odgrywanie aktywnej roli w szkole oraz społeczności lokalnej.

Pierwszego finalistę w 2006 r. wybrała sama Sprawiedliwa. Kapitułę nagrody tworzą propagatorzy dialogu międzykulturowego m.in.: Elżbieta Ficowska, Paula Sawicka, Robert Szuchta. Przewodniczący, Krzysztof Czyżewski, charakteryzuje kandydatów jako tych, którzy posiadają cnoty Ireny Sendlerowej – odwagę połączoną ze zdolnościami organizacyjnymi, empatię i samokrytycyzm idące w parze z wytrwałością w działaniu.

Drugie wyróżnienie – Nagrodę im. Ireny Sendlerowej – przyznaje Fundacja Taubego na rzecz Życia i Kultury Żydowskiej od 2008 roku. Wyróżnia Polaków, którzy swym działaniem przyczyniają się do zachowania dziedzictwa żydowskiego i odnowy kultury żydowskiej w Polsce. Wyboru dokonują liderzy społeczności żydowskiej w Polsce. Wśród laureatów znajdują się m. in.: Jan Jagielski, Maria Janion, Bogdan Białek.

Przestrzeń publiczna

Ulicą Ireny Sendlerowej spacerować można w Iławie, Gdańsku, Ostrołęce, Lublinie, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim, Kielcach, Białymstoku, Bielsku-Białej, Zielonej Górze. 15 maja 2013 r. aleję jej imienia otwarto na warszawskim Muranowie pomiędzy Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN a pomnikiem Bohaterów Getta. W uroczystości brali udział m.in. prezydent Bronisław Komorowski, Władysław Bartoszewski, prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz oraz Janina Zgrzembska.

Przeczytaj także:

W stolicy znajdują się również dwie tablice pamiątkowe. Pierwszą, w setną rocznicę urodzin Sprawiedliwej, z inicjatywy mieszkańców i władz samorządowych dzielnicy Ochota odsłonięto na ścianie przychodni przy ul. Pawińskiego 2 (d. Opaczewska). W budynku w latach 30. XX w. działał Obywatelski Komitet Pomocy Społecznej. W Sekcji Pomocy Matce i Dziecku pracowała Sendlerowa. W 2015 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Woli oraz Wspólnoty Mieszkaniowej Ludwiki 6 umieszczono tablicę na budynku, w którym Sendlerowa mieszkała do 1943 roku. Tablica jej poświęcona zawisła także na ścianie kamienicy przy al. 3 Maja 14 w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie dorastała w latach 20. 

Od 2014 r. Fundacja Klamra, której celem jest promowanie różnorodności i angażowanie do działania, realizuje cykl murali. Naścienne malowidła przypominające Irenę Sendlerową stawiają ją za wzór. Akcja ma charakter społecznościowy – buduje sieć ludzi, organizacji i instytucji, ma tworzyć wspólnotę. Pierwszy mural powstał na ścianie kamienicy w Bielsku-Białej. Kolejne m.in. w Cieszynie, Krakowie i Białymstoku.

Monety, znaczki i tulipan Ireny Sendlerowej

2 grudnia 2009 r. Narodowy Bank Polski wyemitował srebrną monetę kolekcjonerską z wizerunkiem Ireny Sendlerowej w serii „Polacy ratujący Żydów” o nominale 20 zł w nakładzie 100 tys. sztuk.

W marcu 2018 r. Poczta Polska  wydała serię znaczków z okazji Roku Ireny Sendlerowej. Nakład wynosi 100 tys. sztuk. Kilka lat temu serię znaczków poświęconych Sprawiedliwej wydała również poczta izraelska.

Irena Sendlerowa ma też swoją odmianę tulipana. Kwiat w kolorze czerwieni z żółtą plamką na dnie wyhodował Jan Lighart z Holandii. Odporny na choroby, szkodniki oraz mrozy długo kwitnie. Pomysłodawczynią nadania mu imienia Sprawiedliwej była Przewodnicząca Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP oddział w Poznaniu Alicja Bromberger Kobus.

Szkoły im. Ireny Sendlerowej

„Szkoła jest pomnikiem najpiękniejszym”, podkreśla Janina Zgrzembska, córka Sprawiedliwej. Irena Sendlerowa patronuje kilkudziesięciu placówkom w Polsce i na świecie.

Pierwszą szkołą, która w 2007 r. przyjęła imię Ireny Sendlerowej, było Gimnazjum nr 23 w Warszawie. W budynku znajduje się sala, w której zgromadzono związane z patronką  eksponaty i dokumenty oraz prace uczniów inspirowane jej historią. Prowadzone są tam  zajęcia poświęcone historii II wojny światowej i Sprawiedliwym wśród Narodów Świata.

W 2010 r., w setną rocznicę urodzin bohaterki, w gimnazjum odbył się pierwszy zjazd szkół „sendlerowskich”. Do uczestników list przesłał prezydent Lech Kaczyński:

„Jeśli […]  widzicie, że ktoś cierpi lub jest niesprawiedliwie traktowany, nie bójcie się zareagować. Pamiętajcie wówczas o słowach Pani Ireny, że gdy człowiek tonie, trzeba mu pomóc – bez względu na rasę, religię, narodowość. Niech ona będzie dla Was przykładem, jak pokonywać obojętność”.

W 2016 r. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN gościło uczestników III zjazdu, który miał charakter międzynarodowy. Wzięli w nim udział reprezentanci ponad trzydziestu szkół z Polski, Meksyku, Niemiec i Wielkiej Brytanii.

Karolina Dzięciołowska, maj 2018
Opracowano na podstawie: bibliografia

Przeczytaj także