Rodzina Czechońskich

Są ludzi, co myślą, że Polacy nie zrobili dosyć. To możliwe. W tym czasie byli Polacy co tak samo wzięli poj[mowali] Żydów i dali ich do Niemców, może zabili Żydów. Ale ludzie muszą wiedzieć, że w tym czasie… weź teraz Żyda, poproś kogoś, żeby wziął takiego chłopaka jak mnie i żebym ja go trzymał dwa lata. Nie w Niemczech. To kosztuje pieniędzy, to kosztuje inne rzeczy, nie ka… nie każden to może to zrobić, zrobi to dzisiaj. Żyd do Żyda. Prawda czy nie, tak to jest? I to samo to było w Polsce. Ale w Polsce byli i tacy ludzie i byli i inni. Ale było… kto wziąłby Żydów, to on, on się bał, można było go i zabić tak samo jakby, to nie byłoby tak prosto. Byli Polacy, niedużo, byli co zrobili, ale i byli tak samo dużo Polaków, co tego, dlatego ja żyję. Tak samo mój wujek i jego żona. Dlatego oni żyją. Bo byli Polacy…

Ale mi było bardzo, ja myślę, że było mi bardzo łatwiej. To mi było łatwo, ja nie byłem w getto, w obozie nie byłem i to w ogóle coś innego. Nie bałem się tak dużo, bo byłem dziecko, dziecko się nie tak bardzo, za dużo boi. Wiedziałem tylko, że nie wolno mi wyjść i nie wolno mi wychodzić i nie wolno, żeby mnie widzieli. Jakby to był większy człowiek to było bardzo… ciężko, ale te dziecko, to nie było tak ciężko. Mnie było bar[dzo] dobrze, bo ja w każdym razie byłem w domu u kogoś, w polskim domu byłem.

O tej rodzinie Czechońskich ja pamiętam, że oni mieli tam sklep jakiś, tak samo w mojej familii, przedtem nim zaczęła się wojna był, wiesz, sklep do wina i oni się dlatego się znali. Ona, Emilia Czechoński i jej ten mąż Pieter Czechoński był policjantem tak samo w czasie kiedy Niemcy tam byli. I ja wiem, że on miał jakiś kontakt z AK, z Armią Krajową, trzy dzieci teraz mieli, jak potem, potem mieli cztery dzieci i byłem u nich zrazem. Z początku oni nie wiedzieli, że ja jestem Żyd. Oni powiedzieli, że ja się nazywam Jurek, nie, no bo to jest polskie imię. Naprawdę się nazywałem Salek, bo Salomon, i byłem tak dwa lata cały czas. Oni mi dali jeść i wszystko i oni mnie… wyratowali. Przy końcu mieli problemy ekonomiczne tak samo, nie było za dużo do jedzenia i takie rzeczy. Oni nie myśleli, że to weźmie dwa, dwa i pół roku, myśleli, że kmo, zawsze jak myśmy tam byli raz rześmy tam, tam ileś dwa, trzy dni i rześmy wyszli, a się zostałem. I on mi powiedział: „Nie miałem…“, jak to mówi. Piotr Czechoński powiedział: „Nie mam sumienia – jak to się mówi? – wziąść teraz po… jak cie, cie trzymam, wyjąć cię i dać ciebie do Niemców, albo wyrzucić ciebie z domu, nie mogę to zrobić. Jako człowiek – mówi – ja to nie mogę zrobić“.

Ja [pa]miętam, byłem dziecko, ja pamiętam jednem razem, jak oni nie byli w domu ja wyszłem raz jako dziecko, wyszłem i wróciłem po [pół] dniach z powrotem. Kręciłem się w Tomaszowie i potem przyszli do mnie dzieci polskie i powiedzieli, że ja jestem Żyd, ja powiedziałem, że nie jestem Żyd i oni chcieli mnie złapać i wziąć mnie do Hitlerjugend czy coś takiego. Udało mi się uciekać i wróciłem z powrotem do tej polskiej familii i od tego czasu więcej w ogóle nie wyszłem. Aż jak przyszło te prorosyjskie polskie wojsko.

To było małe mieszkanie, nie mieszkanie z dużo ludzi, tylko oni sami tam mieszkali, myślę, że to był prywatny, mały dom, były tam, ja nie pamiętam, dwa i pół pokojów, myślę nie więcej, nie było już tam dużo miejsca. To, to było, to było to samo mieszkanie, ja byłem razem z tej, z tej polskiej familii. Była tam szafa mała i była tam mała nisza i ja byłem za tą szafą, byłem w tej niszy, w tej małej niszy byłem tam cały czas. Mogłem siedzieć i mogłem chodzić. Oni przez cały dzień oni tam nie byli tam, bo oni poszli do pracy, ona poszła, on był policjantem, poszedł do pracy, a dzieci poszli do szkoły i ja byłem tam tylko sam. To ja się kręciłem się tak samo w tej, w całym tym domu. Ale jak ktoś przyszedł, albo coś, to kryłem się tam.