Cykl dyskusji o polskich Sprawiedliwych
„Polscy Sprawiedliwi odchodzą, ale pozostają ich historie. Wielkie zasługi w edukowaniu o nich, m.in. w Internecie, o postawach polskiego społeczeństwa wobec Żydów, ma Muzeum POLIN” – Anna Stupnicka-Bando, prezeska Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, uhonorowana tym tytułem w 1984 roku.
„Historie Sprawiedliwych opowiadane są w Muzeum POLIN od dawna i będą tutaj dalej obecne. Cieszy nas fakt, że są prezentowane z wykorzystaniem nowoczesnych środków przekazu” – Józef Walaszczyk, wiceprezes PTSwNŚ, uhonorowany tym tytułem w 2002 roku.
Cykl dyskusji z okazji 80. rocznicy powstania „Żegoty” oraz 15–lecia portalu Polscy Sprawiedliwi
4 grudnia 2022 r. minie 80. rocznica powstania Rady Pomocy Żydom „Żegota” – polsko-żydowskiej organizacji, powołanej w celu ratowania Żydów podczas Zagłady w okupowanej przez Niemców Polsce. Do zadań jej członków i członkiń należało m.in. wyszukiwanie kryjówek dla Żydów ukrywających się po tzw. aryjskiej stronie, dostarczanie dla nich fałszywych dokumentów tożsamości, czy rozprowadzanie zapomóg.
W roku 2022 będziemy także obchodzić inną rocznicę: 15 lat temu (listopad 2007 r.) z inicjatywy Ewy Junczyk-Ziomeckiej i Ewy Wierzyńskiej, wicedyrektorek powstającego wówczas Muzeum Historii Żydów Polskich, zainaugurowano projekt „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci”, prowadzony początkowo przez Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
Rok później (listopad 2008) dorobek projektu – wywiady ze świadkami historii, opracowania, fotografie – zaczął trafiać na bieżąco na nowy portal wiedzy pod adresem www.sprawiedliwi.org.pl. Projekt objął honorowym patronatem Prezydent RP Lech Kaczyński, rozpoczynając proces honorowania Polek i Polaków ratujących Żydów wysokimi odznaczeniami państwowymi. Uroczystym ceremoniom towarzyszyły okolicznościowe publikacje, opracowywane na podstawie zasobów projektu.
W 2012 r. portal, wraz ze wszystkimi zasobami, przekazany został Muzeum Historii Żydów Polskich, powstałemu z inicjatywy SŻIH we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miastem Stołecznym Warszawą. Od tego czasu portal Polscy Sprawiedliwi nadal jest rozwijany. To jeden z dwóch, obok portalu Wirtualny Sztetl, najważniejszych projektów internetowych prowadzonych przez POLIN. Za ich pośrednictwem Muzeum upowszechnia wiedzę o historii polskich Żydów i relacjach polsko-żydowskich oraz udostępnia swoją kolekcję cyfrową – opracowania, relacje historii mówionej, fotografie, filmy, a także materiały edukacyjne.
Od blisko 15 lat przybliżamy historie polskich Sprawiedliwych, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polek i Polaków wobec Zagłady. Dotychczas opublikowaliśmy ponad 1000 historii pomocy oraz liczne opracowania historyczne, przybliżające kontekst okupacji niemieckiej w Polsce. Ważne miejsce na naszych stronach zajmuje historia powołanej 80 lat temu „Żegoty”.
Z okazji tych dwóch szczególnych rocznic zapraszamy na cykl dyskusji o polskich Sprawiedliwych w Muzeum POLIN:
- 23 marca (środa), godz. 19.30: Polscy Sprawiedliwi z perspektywy historycznej
- 21 września (środa), godz. 19.30: Dziedzictwo Sprawiedliwych
- 14 grudnia (środa), godz. 19.30: Kim są współcześni Sprawiedliwi
Dyskusje odbędą się online – transmisja na Facebooku Muzeum POLIN »
Zapowiedź pierwszej dyskusji: Polscy Sprawiedliwi z perspektywy historycznej (23 III 2022, godz. 19.30)
Podczas dyskusji zastanowimy się nad tym, co oznacza miano „Sprawiedliwego”, jak zmieniało się ono w czasie, jak na jego rozumienie wpływała polityka, a wreszcie – na ile wojenna rzeczywistość pomocy Żydom pozwala na jednoznaczne kategoryzowanie sprawców, ofiar, świadków i ratujących?
Dyskusja odbędzie się w związku z dwiema marcowymi datami, które rozszerzają pojęcie „Sprawiedliwego” w rozumieniu Instytutu Yad Vashem. Obchodzony 6 marca Europejski Dzień Sprawiedliwych to ustanowione w 2012 r. przez Parlament Europejski święto, mające na celu uhonorowanie osób, które występowały przeciw reżimom totalitarnym i masowym zbrodniom w XX i XXI wieku. Z kolei 24 marca od 2017 r. obchodzony jest Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką ustanowiony przez Prezydenta RP w rocznicę śmierci rodziny Ulmów z Markowej (24 marca 1944 r.).
W dyskusji udział wezmą dr Agnieszka Haska z Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFIS PAN, Ewa Juńczyk-Ziomecka z Fundacji im. Jana Karskiego i dr Bartłomiej Krupa z Instytutu Badań Literackich PAN, spotkanie poprowadzi dr Michał Trębacz, kierownik Działu Naukowego w Muzeum POLIN:
- Dr Agnieszka Haska – jest antropolożką kultury i socjolożką, pracuje w Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się badaniem różnych tematów związanych z Holokaustem w Polsce, począwszy od problemu kolaboracji i ucieczek z okupowanej Polski, po współczesną politykę pamięci. Jest autorką książek Jestem Żydem, chcę wejść. Hotel Polski w Warszawie, 1943 (2006) oraz Hańba. Opowieści o polskiej zdradzie (2018), a także autorką wielu artykułów oraz redaktorką pamiętników i dokumentów z czasów wojny.
- Ewa Juńczyk-Ziomecka – prezeska Fundacji Edukacyjnej Jana Karskiego, prawniczka i dziennikarka, od wielu lat zaangażowana w dialog polsko-żydowski. Od 2001 r. przez pięć lat pełniła funkcję dyrektora do spraw rozwoju i wicedyrektora Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, skąd przeszła do Kancelarii Prezydenta RP, gdzie w latach 2006–2010, najpierw jako podsekretarz a następnie sekretarz stanu, kierowała Biurem Inicjatyw Społecznych. Od 2010 r. przez blisko pięć lat pełniła funkcję Konsul Generalnej RP w Nowym Jorku. W czerwcu 2015 r. została odznaczona przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi na rzecz powstania Muzeum.
- Dr Bartłomiej Krupa – adiunkt Instytutu Badań Literackich PAN. Jego zainteresowania naukowe obejmują polską prozę wobec Zagłady, antropologię literatury i historię historiografii XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem historiografii Holokaustu. Jest autorem wielu artykułów naukowych i książek: Wspomnienia obozowe jako specyficzna odmiana narracji historycznej (Kraków 2006) i Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987–2003) (Kraków 2013).
