Historie członków i członkiń „Żegoty”

Rada Pomocy Żydom „Żegota” była jedyną w okupowanej Europie wspieraną przez Państwo instytucją powołaną w celu ratowania Żydów podczas Zagłady. Powstała 4 grudnia 1942 r. w Warszawie. Działalność jej członków i członkiń polegała m.in. na wyszukiwaniu kryjówek dla Żydów ukrywających się po tzw. aryjskiej stronie, dostarczaniu dla nich fałszywych dokumentów tożsamości, czy rozprowadzaniu zapomóg.

„[...] była to pierwsza organizacja, w której w konspiracji przeciw Niemcom siedzieli razem przy jednym stole i działali syjoniści, bundowcy, katolicy, polscy demokraci, polscy socjaliści, ludowcy – i Żydzi, i Polacy” – zapisał Władysław Bartoszewski, członek „Żegoty”.

W skład Rady Pomocy Żydom, działającej przy Delegaturze Rządu RP na Kraj, weszli przedstawiciele m.in. Frontu Odrodzenia Polski, Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność, Równość, Niepodległość, Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego (pot. Bundu), Robotniczej Partii Polskich Socjalistów, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Ludowego i Żydowskiego Komitetu Narodowego.

Przeczytaj historie wybranych członków i członkiń Rady Pomocy Żydom, która w 1963 r. została uhonorowana przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Historie pomocy przedstawiamy w porządku odzwierciedlającym struktury organizacyjne „Żegoty”, począwszy od historii osób pełniących funkcje przewodniczących i sekretarzy Rady, kierowników referatów czy przewodniczących komórek terenowych w Krakowie i we Lwowie. Katalog jest w trakcie rozbudowy.


Julian Grobelny, pseud. „Trojan” (1893–1944)

Lewicowy działacz niepodległościowy i społeczny. Uczestnik powstań śląskich. Członek Polskiej Partii Socjalistycznej. Od stycznia 1943 do lutego 1944 r. przewodniczący Rady Pomocy Żydom „Żegota” ➔

Roman Jabłonowski, pseud. „Gruszecki” (1886–1963)

Działacz socjalistyczny i komunistyczny, publicysta. Członek Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewicy, następnie Komunistycznej Partii Polski. Od maja do lipca 1944 r. przewodniczący Rady Pomocy Żydom ➔

Leon Feiner, pseud. „Mikołaj” (1886–1945)

Adwokat i działacz społeczno-polityczny. Członek socjalistycznego Bundu, a podczas wojny Żydowskiego Komitetu Narodowego. Od sierpnia 1944 do stycznia 1945 r. przewodniczący Rady Pomocy Żydom ➔

Tadeusz Rek, pseud. „Adam Cichy” (1906–1968)

Prawnik, publicysta, działacz ruchu ludowego. Podczas wojny więzień Pawiaka oraz obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau i Neuengamme. Od stycznia 1943 do lipca 1944 r. wiceprzewodniczący Rady Pomocy Żydom ➔

Adolf Berman, pseud. „Adam” (1906–1978)

Psycholog i doktor filozofii, działacz społeczno-polityczny Poalej Syjon-Lewica. Podczas wojny członek Żydowskiego Komitetu Narodowego. Od stycznia 1943 do lipca 1944 r. sekretarz Rady Pomocy Żydom ➔

Marek Ferdynand Arczyński, pseud. „Marek” (1900–1979)

Działacz społeczny i polityczny, dziennikarz. Podczas wojny członek Stronnictwa Demokratycznego. Od grudnia 1942 do stycznia 1945 r. skarbnik Rady Pomocy Żydom, a także kierownik referatu legalizacyjnego ➔

Irena Sendlerowa, pseud. „Jolanta” (1910–2008)

Działaczka społeczna i charytatywna, pracownica Wydziału Opieki m.st. Warszawy, członkini Polskiej Partii Socjalistycznej. Od września 1943 r. kierowniczka referatu dziecięcego Rady Pomocy Żydom ➔

Stanisław Wincenty Dobrowolski, pseud. „Staniewski” (1915–1993)

Prawnik i działacz społeczno-polityczny, członek Polskiej Partii Socjalistycznej. Podczas wojny reprezentant PPS-WRN w Radzie Pomocy Żydom. Od 12 marca 1943 r. przewodniczący krakowskiego oddziału „Żegoty” ➔

Anna Dobrowolska, pseud. „Michalska” (1889–1951)

Nauczycielka i działaczka społeczna. Podczas wojny członkini Stronnictwa Demokratycznego. Od 12 marca 1943 r. skarbniczka krakowskiego oddziału Rady Pomocy Żydom oraz członkini referatu legalizacyjnego „Żegoty” ➔

Władysława Laryssa Chomsowa, pseud. „Danuta” (1891–1966)

Działaczka społeczna i polityczna, członkini Stronnictwa Demokratycznego. Podczas wojny należała do Armii Krajowej. Od maja 1943 r. przewodnicząca lwowskiego oddziału Rady Pomocy Żydom ➔