Historia i zespół

„Polki i Polacy uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata odchodzą, ale pozostają ich historie. Wielkie zasługi w edukowaniu młodzieży o postawach polskiego społeczeństwa wobec Żydów podczas Zagłady w okupowanej Polsce, m.in. w Internecie, ma Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Jesteśmy niezwykle zadowoleni z naszej długoletniej współpracy” – Anna Stupnicka-Bando, prezeska Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Historia portalu

Projekt „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci” powstał w 2007 roku z inicjatywy Ewy Junczyk-Ziomeckiej i Ewy Wierzyńskiej, wicedyrektorek powstającego wówczas Muzeum Historii Żydów Polskich. Był realizowany przez Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny, a jego dorobek – wywiady ze świadkami historii, opracowania, fotografie – trafiał na bieżąco na portal www.sprawiedliwi.org.pl.

Projekt honorowym patronatem objął Prezydent RP Lech Kaczyński, rozpoczynając kontynuowany przez kolejnych prezydentów proces honorowania Polaków ratujących Żydów wysokimi odznaczeniami państwowymi. Uroczystym ceremoniom towarzyszyły okolicznościowe publikacje, opracowywane na podstawie zasobów projektu.

W 2012 roku portal www.sprawiedliwi.org.pl, wraz ze wszystkimi zasobami, przekazany został Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, powstałemu z inicjatywy SŻIH we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miastem St. Warszawą. Od tego czasu nadal jest rozwijany. To jeden z dwóch, obok portalu Wirtualny Sztetl, najważniejszych projektów internetowych prowadzonych przez POLIN. Za ich pośrednictwem Muzeum upowszechnia wiedzę o historii polskich Żydów i relacjach polsko-żydowskich oraz udostępnia swoją kolekcję cyfrową – opracowania, relacje historii mówionej, fotografie, filmy, a także materiały edukacyjne.

„Historie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata opowiadane są w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN od dawna i będą tutaj dalej obecne. Cieszy nas fakt, że są prezentowane z wykorzystaniem nowoczesnych środków przekazu” – Józef Walaszczyk, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

W realizację projektu „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci” od 2007 roku zaangażowanych było kilkadziesiąt osób – badaczy, historyków i edukatorów. Finansowany był ze środków MKiDN, a także m.in. z funduszy norweskich i EOG, Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, spółki PKN Orlen, Banku Gospodarstwa Krajowego oraz dotacji prywatnych darczyńców, w tym Tomka Ulatowskiego oraz Carmit i Ygala Ozechov.

W różnych okresach projekt koordynowały: Łucja Koch, Marta Pietrzykowska, dr Małgorzata Stolarska-Fronia, Karolina Dzięciołowska, a od 2013 roku – Klara Jackl. W działania projektu zaangażowani byli m.in.: Zuzanna Benesz-Goldfinger, Magdalena Dopieralska, Anna Dybała, Marcin Dziurdzik, Aneta Jasionek, Joanna Król, Magdalena Leszczyńska, Ewa Opawska, Alicja Plachówna-Vasilevska, Przemysław Szałkowski, Zuzanna Schnepf-Kołacz, Anna Zawadzka, Maria Zawadzka. Wśród autorów i autorek opracowań historycznych publikowanych na portalu, a także konsultantów i konsultantek publikowanych tekstów znaleźli się m.in. dr Natalia Aleksiun, dr Aleksandra Bańkowska, dr Martyna Grądzka-Rejak, prof. Jacek Leociak, prof. Dariusz Libionka, prof. Antoni Sułek, Teresa Torańska, dr Marcin Urynowicz. 

Zespół redakcyjny

• Klara Jackl: specjalistka ds. zbiorów cyfrowych w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN; absolwentka Instytutu Kultury Polskiej, studiów muzealniczych Uniwersytetu Warszawskiego oraz programu Central and Eastern European Studies na Uniwersytecie Karola w Pradze; wieloletnia koordynatorka projektu „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci” w Muzeum POLIN, współautorka wystaw poświęconych historiom ratowania Żydów w czasie Zagłady, m.in. Z narażeniem życia. Polacy ratujący Żydów podczas Zagłady, Between Life and Death. Stories of Rescue During the Holocaust oraz Dobry adres. Historie ukrywania Żydów w okupowanej Warszawie, wyróżnionej w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2015.

  ---

• Mateusz Szczepaniak: wydawca portalu Polscy Sprawiedliwi w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN; doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego (dyscyplina: historia), absolwent historii (specjalizacja: historia społeczna XIX i XX w.) oraz studiów żydowskich (specjalizacja: literatura, język i kultura jidysz) na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego (dyplom z wyróżnieniem); w latach 2017–2020 przewodniczący Studenckiego Koła Naukowego Judaistów Uniwersytetu Warszawskiego. Członek zespołu przygotowującego wirtualną wystawę Dobry adres. Historie ukrywania Żydów w okupowanej Warszawie, wyróżnioną w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2015.

W naszej codziennej pracy współpracujemy z historykami, edukatorami i reportażystami, którzy opracowują i konsultują teksty publikowane na portalu. Obecnie w nasze działania zaangażowani są m.in.: Karolina Dzięciołowska, prof. Barbara Engelking, dr Martyna Grądzka-Rejak, dr Aleksandra Namysło, dr Krzysztof Persak.

W tłumaczeniach tekstów na język angielski wspiera nas wieloletni wolontariusz Andrew Rajcher, mieszkający w Australii. W działaniach na terenie Polski i Izraela wspierały nas nieocenione wolontariuszki: Jadwiga Rytlowa (1928–2016) i Janina Goldhar (1929–2021), które przeprowadzały i opracowywały wiele historii pomocy, głównie osób ocalałych z Zagłady.