Ceremonia Sprawiedliwych w Muzeum POLIN

Mateusz Szczepaniak / English translation: Andrew Rajcher, 27 lutego 2020

Kolejne osiem Polek i kolejnych dziesięciu Polaków zostało pośmiertnie uhonorowanych przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ceremonia wręczenia medali i dyplomów honorowych odbyła się 26 lutego 2020 r. w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN z udziałem rodzin bohaterów i potomków Żydów ocalałych z Zagłady. Trzem Sprawiedliwym przyznano honorowe obywatelstwa Państwa Izrael.

Poprzednie Dalej

Zdjęcie 1 z 22

„Ostatnio w Polsce mówi się wyjątkowo dużo o Sprawiedliwych. […] O ich wyjątkowej i niepowszechnej postawie przypomina nam m.in. wiersz poety warszawskiego getta, Władysława Szlengla, »Telefon«. Ten poruszający i dość długi wiersz, pisany w tamtych dniach, mówi o beznadziei i żydowskiej samotności. O człowieku, który choć ma dostęp do telefonu i chciałby zadzwonić do kogoś po tzw. aryjskiej stronie, odkrywa, że właściwie nie ma do kogo […] Drodzy Sprawiedliwi, chciałbym Wam podziękować, że należeliście do tych, którzy po »stronie aryjskiej« podnieśli tę słuchawkę telefonu. Przeżyliście wiele dramatycznych i traumatycznych chwil, byliście osamotnieni i zapewne przerażeni, a jednak potrafiliście zachować te wszystkie uniwersalne wartości, na których opiera się społeczeństwo” – Alexander Ben Zvi, Ambasador Izraela w Polsce.

Ceremonia przyznania tytułów Sprawiedliwych wśród Narodów Świata została zorganizowana w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN przez Ambasadę Izraela już po raz czwarty. Prócz potomków Sprawiedliwych i Żydów ocalałych z Zagłady, wzięli w niej udział przedstawiciele najwyższych władz państwowych i samorządowych, Zarząd Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a także licznie zgromadzona młodzież, w tym uczniowe Szkoły Lauder-Morasha w Warszawie wraz z chórem dziecięcym. Gości powitał Zygmunt Stępiński, p.o. Dyrektora Muzeum POLIN:

„Od ponad dekady staramy się przywracać pamięć o czynach Polaków, którzy ratowali Żydów podczas Zagłady. Muzeum POLIN dokumentuje relacje świadków historii, upowszechnia je na Portalu Polscy Sprawiedliwi. Tylko w zeszłym roku ten portal odwiedziło ponad 200 tys. osób. I to jest dowód na to, że coraz więcej osób wie, coraz więcej osób pamięta i rozumie jak jest to ważne dla historii Polski i historii Żydów. Pamięć o Sprawiedliwych wróciła […] dziś są honorowani za odwagę cywilną, która w tamtych czasach była czymś zupełnie wyjątkowym”.

Marszałek Senatu, prof. Tomasz Grodzki, powiedział: „nie ulega wątpliwości, i wiemy to wszyscy, ile poświęceń to [ratowanie Żydów – red.] wymagało [...] To daje nam nadzieję, że w dobrych i złych czasach Polska zawsze będzie stała po stronie tych, dla których wartości humanitarne, wartości oparte o naszą wielowiekową tradycję i obyczajowość, pozostaną ważne”.

Z ramienia Kancelarii Prezydenta RP głos zabrał Sekretarz Stanu, Wojciech Kolarski, wyrażając zaszczyt reprezentowania „w tym miejscu prezydenta Andrzeja Dudy, który był inicjatorem ustanowienia Narodowego Dnia Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej. [...] 24 marca wspominamy tych wszystkich, których znamy z imienia i nazwiska, ale także tych, których losów, historii, imion i nazwisk może nigdy nie poznamy”.

„My z tego powinniśmy powziąć jedną lekcję – że zawsze musimy trwać przy tych, którzy są słabsi, zawsze powinniśmy stać przy tych, którzy są na marginesie, bo oni właśnie potrzebują pomocy, i takie jest też przesłanie samorządu” – dodał Rafał Trzaskowski, Prezydent m.st. Warszawy.

Laudacje dla Sprawiedliwych

Decyzją Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie podczas ceremonii 26 lutego 2020 r. tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata uhonorowani zostali pośmiertnie: Anna i Lucjan Gąsiorowscy, Stanisław i Marianna Kopciowie, Stanisław Koptera, Czesław Kucharski, Franciszek Osiński z synem Tadeuszem, Wiktoria Tomal z dziećmi: Stanisławą, Józefą i Janem, a także grupa krakowsko-lwowskich artystów: Stanisław i Maria Teisseyre, Aleksander i Wanda Winniccy, Janina Włodarska-Brosz oraz Marian Wnuk.

„Dla nas organizacja tych uroczystości ma zawsze szczególne znaczenie […] a dzisiejsza ceremonia jest także o tyle wyjątkowa, że decyzja o uhonorowaniu kolejnych osób tytułem Sprawiedliwych [rodzin Gąsiorowskich i Kopciów], została podjęta przez Instytut Yad Vashem w oparciu o dokumentację przygotowaną m.in. przez zespół Muzeum POLIN” – podkreślił Zygmunt Stępiński.

Podczas ceremonii swoimi wspomnieniami podzieliła się dr Bela Chopp, córka Eliasza Kohana, który wraz z matką Rachelą ocalał z Zagłady z pomocą Sprawiedliwych:

„Bohaterskie działanie rodziny Tomalów stało się częścią historii naszej rodziny, przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Zapytana, dlaczego tak się zachowała, Józefa Tomal spojrzała mi w oczy i powiedziała: »Bo tak należało postąpić«”.

Odczytano także listy potomków, którzy nie mogli przybyć do Warszawy: Helene Albert, Hilliarda Gastfrienda i Efraima Piechotki.

„Jeszcze kilka tygodni temu prawie nic nie wiedziałem o Stanisławie i Mariannie Kopeć. Moja matka, podobnie jak wiele osób z jej pokolenia, nie wiele mówiła o swoich doświadczeniach w czasie wojny. Wiedziałem, że ona, moja babcia i moja ciotka były ukrywane przez lokalnych dobrych polskich rolników, ale nie znałem szczegółów tej długiej 28-miesięcznej męki. […] Żałuję, że nie dane mi było podziękować Państwu Kopeć osobiście” – napisał Hilliard Gastfriend.

„Wyrażeniem rozpowszechnionym wśród Żydów po wojnie było: »Nigdy więcej«. Rozumie się przez to, że tak straszliwe doświadczenie nigdy nie może zostać zapomniane, by takie okrucieństwa nigdy więcej się nie powtórzyły. Niestety, od tego czasu miały miejsce inne ludobójstwa. Jak my, ludzie cywilizowani, możemy położyć kres ludobójstwom? Mam nadzieję, że czyny Stanisława i Marianny Kopeć zainspirują ludzi do podejmowania trudnych, ale moralnie poprawnych wyborów. Musimy dostrzec człowieka w każdej osobie, tak jak rodzina Kopciów uczyniła to blisko 80 lat temu”.

Ponadto, dwóm Sprawiedliwym wśród Narodów Świata – Stanisławowi Pokorskiemu (tytuł nadany w 1983 r.) i Janowi Wyrwiczowi (2012) – przyznano pośmiertnie honorowe obywatelstwo Państwa Izrael. Wyróżnienie to otrzymała także obecna sekretarz Zarządu Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych, Irena Senderska-Rzońca (2000), która osobiście odebrała z rąk ambasadora dyplom nadania obywatelstwa.

Nowi Sprawiedliwi i ich historie

Poniżej lista nowych osiemnastu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata:

* * *

Informacje o procedurze przyznawania przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie najwyższego cywilnego odznaczenia Państwa Izrael, tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, znajdziesz na naszym Portalu: Kryteria Yad Vashem.