Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów
W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów.
– czytamy we wstępie do Ustawy, podpisanej przez Prezydenta RP.
Święto państwowe, którego celem jest upamiętnienie wszystkich tych, którzy z narażeniem życia udzielali Żydom pomocy podczas niemieckiej okupacji, ustanowione zostało z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy w 2018 roku.
Data wybrana na dzień obchodów nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów, ich szóstki dzieci oraz ośmiorga Żydów, których Ulmowie przez niemal dwa lata ukrywali na poddaszu swojego domu w Markowej. Wśród ukrywających się byli Saul Goldman, który przed wojną był znanym w okolicy handlarzem bydła, i jego czterej synowie o nieznanych imionach (w Łańcucie nazywano ich Szallami). Wkrótce do kryjówki dołączyły także dwie córki oraz wnuczka Chaima Goldmana z Markowej – Lea (Layca) Didner z córką o nieznanym imieniu i Genia (Gołda) Grünfeld.
Dokładnie 75 lat temu, 24 marca 1944 r., Niemcy zamordowali polską rodzinę i ukrywających się Żydów. Egzekucja, którą przeprowadzono w następstwie rewizji, przed domem Ulmów, była wynikiem donosu granatowego policjanta.
Czytaj historię rodziny Ulmów i innych Polaków ratujących Żydów »
Tegoroczne oficjalne obchody Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką odbędą się m.in. w Warszawie, Gdańsku, Rzeszowie, a także w Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej. Muzeum POLIN upamiętnia ratujących w ramach projektu „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci”. Na portalu www.sprawiedliwi.org.pl udostępnionych jest niemal 1000 historii pomocy Żydom w czasie Zagłady. W związku z 75. rocznicą zbrodni w Markowej, użytkownikom portalu przybliżone zostaną ta i inne, także te tragiczne, historie Polaków, którzy podczas wojny ratowali Żydów.
Uroczystości państwowe 24 marca 2019 r. odbywać się będą w Warszawie przy Grobie Nieznanego Żołnierza oraz w siedzibie Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, gdzie odsłonięta zostanie tablica pamiątkowa oraz przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej wystawa „Siostry, (…) matkami żydowskich dzieci. Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi wobec zagłady Żydów w czasie II wojny światowej” poświęcona życiu i działalności s. Matyldy Getter, przełożonej zgromadzenia podczas okupacji niemieckiej.
Czytaj historię siostry Matyldy Getter »
Uroczystości warszawskie organizowane są przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Instytut Pamięci Narodowej i Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata we współpracy ze Zgromadzeniem Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi oraz Pocztą Polską. Organizatorzy obchodów zapraszają także do Przystanku Historia – Centrum Edukacyjnego IPN w Warszawie na wystawę „Czyny świadczą o człowieku. Polacy udzielający pomocy Żydom podczas Holocaustu na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej”, którą oglądać można od 21 marca do 9 kwietnia.
Wydarzenia z okazji narodowego święta odbędą się także Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej, gdzie nastąpi m.in. wręczenie państwowych odznaczeń nadanych Polakom ratującym Żydów przez Prezydenta RP, odsłonięcie tablic z nazwiskami ratujących na Ścianie Pamięci przy Muzeum, a także pokazany zostanie spektakl „Sprawiedliwi. Historia Rodziny Ulmów” w wykonaniu Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie. Więcej »
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką obchodzony będzie także w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz w oddziałach IPN w Rzeszowie i Bydgoszczy. Okolicznościowy spacer edukacyjny w Warszawie planuje także Instytut Pileckiego.
Program obchodów Dnia Pamięci
Poniżej wybrane uroczystości, spotkania i wystawy ku czci Polaków ratujących Żydów podczas Zagłady:
21 marca
- Wystawa „Czyny świadczą o człowieku. Polacy udzielający pomocy Żydom podczas Holocaustu na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej”, Przystanek Historia – Centrum Edukacyjne IPN w Warszawie, 21 marca – 9 kwietnia 2019. Więcej »
22 marca
- Spotkanie „»Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat«: Sprawiedliwy i Ocalony mówią. Spotkanie ze świadkami Zagłady”, IPN Gdańsk. Więcej »
- Wystawa „»Żegota« – Rada Pomocy Żydom”, Poczta Główna w Bydgoszczy. Więcej »
- Film „Paszporty Paragwaju, Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny. Więcej o tym i innych pokazach »
- Prelekcja historyczna Michała Kalisza z OBBH IPN Rzeszów pt. ,,Rodzina Ulmów - Samarytanie z Markowej”, Sala Kolumnowa Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie. Więcej »
- Akademia szkolna połączona z rozstrzygnięciem konkursu plastycznego „Rodzina Ulmów z Markowej. Historia, która inspiruje”, Szkoła Podstawowa im. Sług Bożych Rodziny Ulmów w Markowej. Więcej »
23 marca
- Premiera reportażu Polskiego Radia Rzeszów „Bejt znaczy dom” i koncert Kwartetu Śląskiego, Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej. Więcej »
- Wręczenie statuetki „Markowianin Roku”, Centrum Kultury Gminy Markowa. Więcej »
24 marca
- W ramach uroczystości organizowanych w Warszawie przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Instytut Pamięci Narodowej i Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata we współpracy ze Zgromadzeniem Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi oraz Pocztą Polską odbędzie się msza święta w intencji żyjących i zmarłych Polaków ratujących Żydów, ceremonie przy Grobie Nieznanego Żołnierza oraz w siedzibie Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi: odsłonięcie pamiątkowej tablicy oraz otwarcie wystawy „Siostry, (…) matkami żydowskich dzieci. Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi wobec zagłady Żydów w czasie II wojny światowej”, a także prezentacja okolicznościowego znaczka pocztowego.
- Uroczystość przed pomnikiem Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej w Parku Ocalałych w Łodzi. Więcej »
- Wystawa „»Żegota« – Rada Pomocy Żydom” i projekcja filmu „Paszporty Paragwaju”, poprzedzona prelekcją historyczną Bartosza Januszewskiego, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Więcej »
- Złożenie hołdu Polakom ratującym Żydów przy pomniku Rodziny Ulmów; wręczenie odznaczeń państwowych nadanych przez Prezydenta RP; odsłonięcie tablic z nazwiskami Polaków ratujących Żydów na Ścianie Pamięci, Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej. Więcej »
- Spektakl „Sprawiedliwi. Historia Rodziny Ulmów”, w wykonaniu Teatru im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, budynek Ochotniczej Straży Pożarnej w Markowej. Więcej »
- Spacer „W ukryciu” po Warszawie śladami historii ratujących i ratowanych organizowany przez Instytut Pileckiego. Więcej »
O wszystkich wydarzeniach związanych z Narodowym Dniem Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką organizowanych przez Instytut Pamięci Narodowej przeczytać można na stronie IPN.
