Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką
„W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów” – czytamy we wstępie do Ustawy, ustanawiającej Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Święto państwowe, którego celem jest upamiętnienie wszystkich tych, którzy z narażeniem życia udzielali Żydom pomocy podczas niemieckiej okupacji (1939–1945), ustanowione zostało z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy w 2018 roku.
81. rocznica zamordowania rodziny Ulmów i ukrywających się z ich pomocą Żydów – informacje historyczne
Data wybrana na dzień pamięci nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów, ich dzieci (ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii) oraz Żydów, którzy ukrywali się przez dwa lata na poddaszu domu Ulmów w Markowej. Byli to Saul Goldman, jego czterej synowie (Baruch, Mechel, Joachim i Mojżesz; nazywano ich Szallami), wnuczka Chaima Goldmana – Lea (Layca) Didner z d. Goldman, jej córka Reszla oraz Genia (Gołda) Grünfeld z d. Goldman.
Dokładnie 81 lat temu, 24 marca 1944 r., Niemcy zamordowali polską rodzinę i ukrywających się Żydów. Egzekucja, którą przeprowadzono w następstwie rewizji, przed domem Ulmów, była wynikiem donosu (prawdopodobnie Włodzimierza Lesia, tzw. granatowego policjanta).
Przeczytaj więcej: Zbrodnia w Markowej. Historia rodziny Ulmów [historia pomocy]
We wrześniu 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. We wrześniu 2023 r., po blisko dwudziestoletnim procesie beatyfikacyjnym, dekretem papieża Franciszka, Józef i Wiktoria Ulmowie oraz ich siedmioro dzieci zostali ogłoszeni błogosławionymi Kościoła katolickiego. Rok 2024 został ustanowiony przez Sejm RP rokiem rodziny Ulmów.
Czy sprawcy zbrodni w Markowej zostali osądzeni? Przeczytaj przygotowane przez redakcję portalu Polscy Sprawiedliwi odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące rodziny Ulmów.
Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów w programie Muzeum POLIN – przeglądaj portal Polscy Sprawiedliwi
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN upamiętnia Polaków, którzy udzielali pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej, dokumentując ich historie w ramach internetowego portalu wiedzy Polscy Sprawiedliwi.
Upamiętniamy przede wszystkim osoby uhonorowane przez Instytut Yad Vashem tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a także ukrywających się z ich pomocą Żydów. Historie pomocy popularyzujemy na tle społeczno-politycznego kontekstu okupacji niemieckiej, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polaków wobec Zagłady. Nasza kolekcja, gromadzona od 2007 r., liczy ponad 1000 historii pomocy.
Co roku, w Narodowym Dniu Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, przybliżamy historie Polek i Polaków, których dotknęła najcięższa z niemieckich represji – kara śmierci za pomoc Żydom. Liczba osób represjonowanych nie została dotąd precyzyjnie określona. Dotychczas zespołowi badawczemu Instytutu Pamięci Narodowej udało się ustalić tożsamość ok. 500 ofiar.
W tym roku przybliżamy historię Stanisława i Julianny Postków ze Stoczka Węgrowskiego.
Podczas okupacji niemieckiej prowadzili gospodarstwo rolne, mieli dziesięcioro dzieci, a ośmioro mieszkało wówczas z nimi. Nie wiadomo, kiedy pierwsi Żydzi zwrócili się do Postków o pomoc. W lecie 1942 r. były to trzy osoby z getta warszawskiego. Potem dołączyły kolejne. Postkowie zorganizowali dla nich dwie kryjówki. Łącznie ukryło się w nich siedemnaście osób.
5 września 1943 r., na skutek donosu, na dom Postków napadli Niemcy. Wszystkich Żydów i Żydówki wypędzili z kryjówek i zamordowali. Stanisława zabrali do Auschwitz, dwóch synów zaaresztowali, a Juliannę zabili kijami na podwórku „za pieczenie Żydom chleba”.
Przeczytaj nowe opracowanie: „Za pieczenie Żydom chleba”. Historia rodzina Postków
Czy za udzielanie Żydom pomocy Niemcy zawsze karali śmiercią? Czy kara śmierci obowiązywała tylko w okupowanej Polsce? Zachęcamy do obejrzenia rozmowy eksperckiej na temat represji, w której udział wzięły badaczki tego zagadnienia – dr Martyna Grądzka-Rejak i dr Aleksandra Namysło.
Rozmowa (dostępna w oknie YouTube poniżej) została zrejestrowana w listopadzie 2023 r. w ramach pakietu edukacyjnego Muzeum POLIN pt. „W ukryciu. Historie Ocalałych i Sprawiedliwych”, skierowanego do nauczycieli i nauczycielek oraz uczniów i uczennic szkół ponadpodstawowych.
Przeczytaj, zobacz więcej:
- Poznaj historię rodziny Ulmów oraz ukrywających się z ich pomocą Żydów
- Przeczytaj niezbędne informacje historyczne o rodzinie Ulmów z okazji ich beatyfikacji →
- Przeczytaj wybrane historie Polaków zamordowanych za pomoc Żydom
- Dowiedz się więcej o karze śmierci za udzielanie pomocy Żydom w okupowanej Polsce
- Dowiedz się więcej o postawach Polaków wobec Żydów podczas Zagłady
- Zobacz relacje historii mówionej ze zbiorów Muzeum POLIN
