Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu
„Jeżeli będziecie obojętni, to nawet się nie obejrzycie, a na Was i na Waszych potomków jakieś Auschwitz spadnie z nieba” – mówił Marian Turski, ocalały podczas Zagłady, przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, w rocznicę wyzwolenia Auschwitz, 27.01.2020.
80 lat temu żołnierze radzieccy 60. Armii I Frontu Ukraińskiego wkroczyli do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i ośrodka zagłady Auschwitz. W macierzystym obozie Auschwitz I, Auschwitz II (Birkenau) i Auschwitz III (Monowitz) wyzwolono zaledwie 7 tys. więźniów. Ponad 1,1 mln osób, pochodzących z niemal wszystkich okupowanych przez Niemców krajów Europy, nie doczekało wolności.
Rocznica wyzwolenia Auschwitz upamiętniania jest na całym świecie jako Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ustanowiony w 2005 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych.
Poznaj historie Żydów ocalałych podczas Zagłady, zobacz nowości w portalu Polscy Sprawiedliwi
„[...] tak bardzo chciałabym już stąd wyjść, chciałabym móc cieszyć się wolnością, swobodą ruchów. Gdybym tak zwierzyła się komuś (z ludzi rzecz jasna »żyjących«) z marzeń swoich, wyśmiano by mnie chyba. Bo czy kto inny, kto nie przeżył tego, co my, potrafi ocenić, co za cudowną rzeczą jest być panem swojej woli, móc jeść co, jak, kiedy i ile się chce, móc się myć, kiedy się chce i nie liczyć się z tym, że dla kogoś trzeba wodę zostawić, móc siedzieć przy stole, móc otwierać okno i je zamykać wedle swej woli, świecić i gasić lampę, gdy ochota; nie mówię już o tym, że pragnęłabym ubrać się i wyjść między ludzi!”, zapisała Pola Najder w swoim dzienniku, pisanym w podziemnej kryjówce podczas Zagłady w Kołomyi, 14 grudnia 1943 roku.
Trudno znaleźć słowa do opisania doświadczenia, jakim była Zagłada, tym bardziej ważne są słowa tych, którym udało się przeżyć. Z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu przypominamy co roku historie ocalałych Żydów i Żydówek. Przeczytaj wybrane 3 historie:
- Historia ocalenia Joanny Sobolewskiej-Pyz (Grynszpan) z pomocą Waleriana i Anastazji Sobolewskich
- Historia ocalenia Elżbiety Ficowskiej z pomocą Stanisławę Bussoldową
- Historia ocalenia Katarzyny Meloch z pomocą Jadwigi Deneko
W tym roku publikujemy historię ocalenia Marcelego i Poli Najderów, którzy przeżyli Zagładę z pomocą Andrzeja Śliwiaka w Kołomyi. Od grudnia 1942 do marca 1944 r. ukrywali się w specjalnie przygotowanym schronie, znajdującym się w sąsiedztwie domu ich opiekuna. W niewielkiej przestrzeni przebywało jeszcze ośmioro innych mężczyzn, którzy uciekli z kołomyjskiego getta. 17 września 1984 r., staraniem Marcelego, Instytut Yad Vashem uhonorował Andrzeja Śliwiaka tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
W zbiorach Muzeum POLIN znajdują się pamiątki z ukrywania Marcelego i Poli Najderów, przekazane do Muzeum w 2013 r. przez ich syna, Tomasza Najdera. To brulion dziennika pisanego w kryjówce przez Polę oraz wykonany przez nią w tym czasie komplet szachów z drzewa kasztanowca, który można na co dzień oglądać w wystawie stałej Muzeum POLIN. Historię ocalenia Najderów ilustrujemy fotografiami rodzinnymi przekazanymi do kolekcji cyfrowej Muzeum przez ich starszego syna, Wiktora Najdera.
Przeczytaj: Historia ocalenia Marcelego i Poli Najderów [premiera 27.01.2025] →
Obejrzyj wywiady z osobami ocalałymi podczas Zagłady
Playlista wywiadów z kolekcji Muzeum POLIN udostępnionych w serwisie YouTube:
Odwiedź Muzeum POLIN
W tym roku, aby upamiętnić Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, zapraszamy do Muzeum POLIN na pokaz filmu „Powrót z innej planety”, który odbędzie się 25 stycznia (sobota).
Film Assafa Lapida jest portretem Ocalałego, który po latach zmagań z ciężką depresją, zdecydował się na eksperymentalną psychoterapię z użyciem LSD. To dokument o Yehielu De-Nurze, który przeżył Auschwitz, a po wojnie zaczął publikować wspomnienia pod pseudonimem Ka-Tzetnik. Pisarz ukrywał swoją tożsamość aż do procesu Eichmanna w 1961 r., kiedy wezwano go na świadka. Utrwalona na taśmie filmowej chwila, kiedy przenosząc się pamięcią do Auschwitz, „na inną planetę”, zemdlał podczas zeznań, należy do ikonicznych scen z procesu zbrodniarza.
Po filmie odbędzie się dyskusja o traumie z udziałem dr Małgorzaty Wosińskiej, etnolożki i antropolożki ludobójstwa, prowadzącej badania nad zjawiskiem traumy.
Przed filmem zachęcamy również do zwiedzania wystawy stałej Muzeum POLIN.
Przeczytaj więcej w portalu Polscy Sprawiedliwi:
- Żydzi ukrywający się po „aryjskiej stronie” [zakładka tematyczna]
- Żydzi pomagający innym Żydom po „aryjskiej stronie” [zakładka tematyczna]
- Postawy Polaków wobec Żydów podczas Zagłady [opracowanie tematyczne]
- Polacy wobec powstania w getcie warszawskim [opracowanie tematyczne]
- Odezwa „Protest!” Zofii Kossak (1942) [opracowanie tematyczne]
- Monografia „Ten jest z ojczyzny mojej…” [opracowanie tematyczne]
