Gala Sprawiedliwi 2019

Dzisiejsza uroczystość jest świadectwem naszej pamięci i wyrazem naszej wdzięczności. Jesteśmy im tę pamięć winni. Każda z tych postaci ma wymiar symboliczny, każda z nich choć w różnych okolicznościach i momencie dziejowym walczyła o ludzką godność, sprawiedliwość, wolność  i prawdę.

– Anna Ziarkowska, sekretarz Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych.

Nazwiska osób uhonorowanych tytułem Sprawiedliwego 2019 ogłosił przewodniczący Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie, Zbigniew Gluza. Życiorysy Sprawiedliwych zaprezentowane zostały w krótkim filmie, a wspomnienia o nich odczytała Maja Komorowska. Galę uświetnił koncert Janusza Olejniczaka.

Spośród tych, którzy w czasie wojen i terrorów sprzeciwiali się złu, dla nas, Muzeum Polin, szczególnie ważni są bohaterowie czasów Zagłady, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, których historie dokumentujemy i popularyzujemy. Wierzymy, że ich postawy, którym cześć 6 marca oddajemy w całej Europie, choć rzadkie, są jednocześnie uniwersalne. Dlatego od lat z dumą wspieramy Dom Spotkań z Historią w popularyzowaniu idei Sprawiedliwych i ich warszawskiego ogrodu, mówiła Jolanta Gumula, dyrektor ds. programowych Muzeum POLIN.

Wśród licznie zgromadzonych gości gali znaleźli się Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, w tym Anna Stupnicka-Bando, prezes Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych, a także Ambasadorzy Izraela i Francji, przedstawiciele ambasad Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Norwegii i Słowenii, reprezentanci Urzędu Miasta St. Warszawy, radni miejscy oraz dyrektorzy instytucji kultury.

Sprawiedliwi 2019

Sprawiedliwi to ci, którzy występowali w obronie godności człowieka w czasach wojen i zbrodni w XX i XXI wieku. Na ich cześć 6 marca został ustanowiony Europejskim Dniem Pamięci o Sprawiedliwych. Decyzja ta została podjęta przez Parlament Europejski w maju 2012 r. z inicjatywy działającego we Włoszech Komitetu Światowego Ogrodu Sprawiedliwych (GARIWO). Od 2013 r. Dom Spotkań z Historią i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN na początku marca zapraszają na uroczystą galę, w trakcie której przypominają o ludziach, dla których prawa człowieka były i są ważniejsze od racji narodu czy ideologii.

W tym roku do sekretariatu Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych wpłynęło 11 propozycji. Spośród nich Komitet nominował sześć postaci, z których dokonał ostatecznego wyboru trzech uhonorowanych. 

Tegoroczni Sprawiedliwi to:

• Arsienij Borisowicz Roginski (1946–2017) – rosyjski historyk i działacz polityczny, przewodniczący Stowarzyszenia „Memoriał”, które badało zbrodnie stalinowskie. Od 2012 był również członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W ramach badań naukowych zajmował się historią Rosji XX wieku, zwłaszcza lat dwudziestych – w tym likwidacji partii eserowców i innymi politycznymi represjami. Za swoją działalność był więziony w ZSRR. Bez pomocy Rogińskiego i jego współpracowników nie byłoby możliwe udokumentowanie prześladowań Polaków przez władze ZSRR.
• Ewelina Lipko-Lipczyńska (1913–2001) – nauczycielka języka polskiego z Ostrowca Świętokrzyskiego. Podczas wojny wraz z ojcem Janem Szymańskim (nauczyciel w miejscowym liceum, działacz PPS) i siostrami uratowała czterdziestu Żydów, za co w 1966 roku odebrała przyznany przez Yad Vashem medal Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, a w 1997 honorowe obywatelstwo Państwa Izrael. W 1968 roku otwarcie protestowała przeciwko aresztowaniom studentów, w tym jej byłych uczniów, przeciw antysemickiej nagonce, pozbawianiu Żydów obywatelstwa i zmuszaniu do emigracji z Polski, za co została wyrzucona ze szkoły z zakazem dalszego nauczania w Polsce. Przeczytaj historię Eweliny Lipko-Lipczyńskiej »
• Raoul Wallenberg (1912–1947) – szwedzki dyplomata, który od 1944 roku pracował jako sekretarz ambasady szwedzkiej w Budapeszcie. Korzystając ze swojej pozycji lecz ryzykując życie, ratował węgierskich Żydów przed deportacją do Auschwitz. W tym celu wydał blisko dziesięć tysięcy szwedzkich paszportów i nie sprzeciwiał się podrabianiu dokumentów podróżnych przez konspiracyjną organizację żydowską. Ponad czterysta osób zatrudnił w ambasadzie, załatwił tysiące metryk chrztu, organizował pomoc humanitarną. Raoul Wallenberg stał się ofiarą sowieckiego komunizmu. 17 stycznia 1945 roku trafił do niewoli Sowietów, którzy niesłusznie posądzili go o szpiegostwo na rzecz Ameryki oraz o współpracę z gestapo. Przeczytaj więcej o tym i innych dyplomatach, którzy w czasie wojny udzielali pomocy Żydom » 

Wyboru spośród zgłoszonych kandydatur dokonał Komitet Ogrodu Sprawiedliwych.

Tytułem Sprawiedliwego mogą być uhonorowane jedynie osoby nieżyjące. Od 2014 r. w Ogrodzie Sprawiedliwych na skwerze Generała Jana Jura-Gorzechowskiego w Warszawie dotychczas uhonorowani zostali: Władysław Bartoszewski, Marek Edelman, Natalia Gorbaniewska, Magdalena Grodzka-Gużkowska, Petro Hryhorenko, Jan Jelinek, Jan Karski, Roberto Kozak, Rafał Lemkin, Antonia Locetelli, Tadeusz Mazowiecki, Nelson Mandela, Hasan Mazhar, Witold Pilecki, Anna Politkowska, Armin Wegner, ks. Jan Zieja i ks. Adalbert Wojciech Zink.

Zobacz wirtualną wystawę „Sprawiedliwi bez granic” »

Historie wybranych osób uhonorowanych przez Komitet Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie prezentujemy w wirtualnej wystawie „Sprawiedliwi bez granic – działania na rzecz godności i praw człowieka”, która została przygotowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN we współpracy z Domem Spotkań z Historią. 

* * *

Organizatorzy gali: Dom Spotkań z Historią, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Partnerzy: Muzeum Historii Polski, Gariwo

Wiecej informacji: www.sprawiedliwi.dsh.waw.pl