79. rocznica powstania w getcie warszawskim
„Getto to był nie tylko brud, smród i ubóstwo, i zabijanie. Tam było też normalne życie. W okrutnych warunkach, dobrze ukryte za murami przed resztą społeczeństwa, toczyło się prawdziwe życie codzienne – mieszkańcy getta potrafili wznieść się ponad okupacyjną rzeczywistość. Trzeba, żeby było powszechnie wiadome, jak żyli ludzie w tym zamkniętym półmilionowym mieście, a nie tylko, jak im odcinali głowy. Trzeba pokazać drugą stronę – człowieczeństwo, którego w tym nieszczęściu nie utracili. Wielkość ludzi w getcie polegała na tym, że w okrutnych warunkach umieli się zdobyć na miłość, umieli się oddać drugiemu człowiekowi.
[…] Życie tam, w getcie, w pojedynkę było niemożliwe. Bez tego nie można było przeżyć i zostać człowiekiem. Zawsze trzeba było mieć kogoś do pary w tym sensie, że trzeba było mieć przy sobie drugiego człowieka, który myśli tak samo, który jest w ciebie tak samo wciągnięty, jak ty w niego. Dla którego zrobisz wszystko, a on dla ciebie. I to jest miłość”.
Marek Edelman, Paulina Sawicka, I była miłość w getcie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015.
Miłość stanowi temat przewodni jubileuszowej, 10. akcji Żonkile, organizowanej przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w ramach obchodów 79. rocznicy powstania w getcie warszawskim.
Gdy staramy się wyobrazić sobie czego doświadczali Żydzi zamknięci w gettach, zazwyczaj myślimy o cierpieniu, strachu, rozpaczy, samotności, rezygnacji. Ale – jak podkreślał świadek epoki Marek Edelman – w tej tragicznej sytuacji było także wiele miejsca na uczucia pozostające w opozycji do koszmarnej rzeczywistości dzielnicy zamkniętej: przyjaźń, oddanie, a nawet miłość.
Ta ostatnia pojawiała się w różnych formach, od rodzicielskiej i braterskiej, przejawiającej się przez troskę i poświęcenie wobec bliskich, aż po romantyczną, rozświetlającą długie miesiące przebywania w niebezpiecznej, nienormalnej sytuacji.
Poznaj historię ocalenia Aliny Margolis-Edelman, przeczytaj o losach Stanisława Chmielewskiego i Władysława Bergmana
O różnych obliczach miłości i znaczeniu, jakie miały w getcie warszawskim – i mają dziś – wzajemna troska, czułość oraz wrażliwość na potrzeby i krzywdę innych, opowiadamy w Muzeum POLIN poprzez historie różnych postaci, Polaków i Żydów:
- Anny Braude-Heller, dyrektorki i ordynatorki oddziału niemowlęcego w szpitalu znajdującym się na terenie getta, która do końca życia pozostała przy swoich pacjentkach i pacjentach;
- Aliny Margolis-Edelman, lekarki, społeczniczki, uczestniczki powstania warszawskiego, założycielki polskiej Fundacji Dzieci Niczyje, żona Marka Edelmana;
- Stefanii Wilczyńskiej, pedagożki i współzałożycielki Domu Sierot dla żydowskich dzieci w Warszawie, która zginęła w Treblince razem ze swoimi wychowankami;
- Miriam Ajzensztadt, która swoim śpiewem podnosiła na duchu osoby uwięzione w getcie warszawskim;
- Poli Lifszyc, nastolatki prowadzącej w getcie teatrzyk dla dzieci, która – nie chcąc rozdzielać się z matką – dobrowolnie udała się na Umschlagplatz i wsiadła do pociągu jadącego do obozu zagłady;
- Cywii Lubetkin i Icchaka Cukiermana, pary działaczy syjonistycznych, inicjatorów powstania Bloku Antyfaszystowskiego oraz Żydowskiej Organizacji Bojowej, bojowników getta warszawskiego, a po wojnie – współzałożycieli Muzeum Bojowników Gett;
- Geli Seksztajn i Izraela Lichtensztajna, malarki i nauczyciela współtworzącego podziemne archiwum Oneg Szabat, rodziców małej Margelit;
- Ireny Sendlerowej, kierowniczki referatu dziecięcego Rady Pomocy Żydom „Żegota”, oraz jej partnera, społecznika Adama Celnikiera (Stefana Zgrzembskiego), którego Sendlerowa wyprowadziła z getta;
- Stanisława Chmielewskiego, który pomógł ponad dwudziestu Żydówkom i Żydom w ramach obietnicy złożonej swojemu ukochanemu, Władysławowi Bergmanowi.
Od 18 do 30 kwietnia w Warszawie przy stacji metra Centrum będzie można zobaczyć mural, który upamiętni te osoby. Naszą szczególną uwagę zwraca Alina Margolis-Edelman, która ocalała podczas Zagłady z pomocą Wincentego i Zofii Tomaszewiczów, uhonorowanych w 2017 r. tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata; a także Stanisław Chmielewski oraz Irena Sendlerowa. Z myślą o uczniach i uczennicach szkół ponadpodstawowych Anna Bikont przygotowała reportaż dla szkół ponadpodstawowych, w którym przybliża postać Ireny Sendlerowej i jej relacji z Adamem Celnikierem.
O miłości, wzajemnej trosce i poświęceniu dla bliskich, opowiadali także Ocalali z getta. Wywiady ze świadkami historii dostępne są na naszym nowym kanale Historia mówiona / Kolekcja Muzeum POLIN w części ŚWIADKOWIE GETTA WARSZAWSKIEGO.
Pełny program obchodów 79. rocznicy powstania w getcie warszawskim organizowanych przez Muzeum POLIN
19 kwietnia ponad tysiąc wolontariuszek i wolontariuszy Muzeum POLIN wyjdzie na ulice Warszawy, by wręczać przechodniom papierowe żonkile – symbol pamięci o bohaterkach oraz bohaterach powstania w getcie. Chcielibyśmy rozdać w tym roku 368 tysięcy papierowych kwiatów. Liczba ta symbolizuje liczbę Żydów mieszkających w Warszawie przed wybuchem II wojny światowej.
W tegorocznym programie obchodów, organizowanych przez Muzeum POLIN, m.in. monodram „Mama zawsze wraca” (reż. M. Kalita) na motywach książki Agaty Tuszyńskiej, która niezwykle przejmująco opisała historię trzyletniej Zosi Zajczyk, ukrywanej przez wiele miesięcy na terenie getta warszawskiego przez swoją Mamę. Dziś, gdy w Ukrainie trwa wojna, ile dzieci musi ukrywać się, Ile z nich zdoła uzyskać pomoc, czy będą mogły powtórzyć tytułowe zdanie, że mama zawsze wraca?
Informacje o pełnym programie obchodów 79. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim oraz akcji Żonkile znajdziesz na stronie internetowej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Zachęcamy Was do publikowania zdjęć żonkili i naklejek w mediach społecznościowych. Nie zapomnijcie o hashtagach: #ŁączyNasPamięć oraz #AkcjaŻonkile, a także o oznaczeniu profilu @polinmuseum.
