Ceremonie Sprawiedliwych w Szczecinie i we Wrocławiu

Ceremonia w Szczecinie odbyła w Operze na Zamku Książąt Pomorskich z udziałem ambasador Izraela w Polsce Anny Azari, marszałka województwa zachodniopomorskiego Olgierda Geblewicza oraz rodzin uhonorowanych bohaterów – Kazimierza i Weroniki Koczanów oraz Stanisława i Anny Tomczaków – którzy odebrali medale i dyplomy honorowe Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Podczas II wojny światowej Kazimierz Koczan (1902-1970) i jego żona Weronika (1903-1994) mieszkali we wsi Wędziagoła niepodal Kowna, gdzie prowadzili gospodarstwo rolne i posiadali młyn. Od 1942 r. udzielali schronienia znajomej żydowskiej rodzinie Łabanowskich z Kowna. Meir i Estera z córkami Haną, Sarą, Asne, Pesią i Henią uciekli z kowieńskiego getta, do którego trafili po zajęciu Litwy przez Niemców w 1941 roku. Ukrywali się do wyzwolenia w 1944 roku. Po wojnie Koczanów deportowano na Syberię, gdzie przebywali do 1956 r., a Łabanowscy wyemigrowali do Izraela. Rodziny utrzymywały relacje aż do 1968 roku. Wznowiły kontakt po blisko 44 latach.   

Stanisław Tomczak (1898-1985) i jego żona Anna (zm. 1945) mieszkali w Grodnie. W 1941 r. przygarnęli do swojego domu dwuletniego Edwarda (1939-1996), jedynego syna ich żydowskich znajomych Borysa i Anny Fruminów, który zgubił się podczas ucieczki rodziny na Wschód po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki. Edward znalazł się pod opieką Tomczaków, którzy wychowywali jeszcze szóstkę swoich dzieci, do wyzwolenia w 1944 roku. Kiedy rok później zmarła Anna, jej mąż Stanisław postanowił przenieść się z dziećmi do Polski. Wówczas oddał Edwarda do miejscowego domu dziecka, wpisując w kartotece rejestracyjnej nazwisko Frumin z nadzieją, że zostanie odnaleziony przez swoich krewnych. Wkrótce chłopiec został adoptowany przez rodzinę Friedmanów i przeniósł się z nimi do Lwowa. Przez wiele lat próbował odnaleźć biologiczną matkę, co nastąpiło dopiero w 1978 roku.

Podczas uroczystości w Szczecinie uhonorowano także Sprawiedliwą wśród Narodów Świata Franciszkę Abramowicz (tytuł nadany w 1987 r.), która pośmiertnie otrzymała honorowe obywatelstwo Państwa Izrael. Akt obywatelstwa odebrał jej wnuk Andrzej Abramowicz.  

Czytaj historię Franciszki Abramowicz

Dwa dni później odbyła się ceremonia w Synagodze Pod Białym Bocianem we Wrocławiu, podczas której uhonorowano Anielę Kołaczkowską i Aleksandra Czarnego, Emilię Korobiec oraz Karola i Teklę Krzynowych.

Aniela Kołaczkowska z d. Czarny (ur. 1912) i jej brat Aleksander Czarny (ur. 1928) mieszkali we wsi Eleonorówka (województwo tarnopolskie). Od września 1943 r. udzielali pomocy Simonowi Turkelowi, koledze Anieli z gimnazjum, który uciekł z obozu pracy dla Żydów. W odległości około 2 km od wsi wykopali dla niego ziemiankę w polu, w której przebywał do końca marca 1944 roku, kiedy nadeszła Armia Czerwona. Przez ten czas Aniela i jej brat Aleksander dbali o wszelkie potrzeby Simona, dostarczając mu żywność, a nawet gazety. Po wojnie rodzina Czarnych przeniosła się na tzw. Ziemie Odzyskane, a Siomn Turkel wyemigrował w 1948 r. do Kanady, gdzie założył rodzinę. Początkowo utrzymywali relacje, lecz ustały one pod koniec lat 70.      

Emilia Korobiec mieszkała w miejscowości Porzecze (województwo pomorskie), gdzie z mężem i siostrzenicą wynajmowała jeden z domów żydowskiego małżeństwa Borysa i Gitel Smolników. Państwo Korobiec żyli w biedzie, utrzymywali się z pracy na kolei, lecz zawsze mogli liczyć na pomoc Smolników. Gdy ci trafili do getta, postanowili uciec i schronić się w zbudowanej na początku wojny kryjówce, która znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie mieszkania rodziny Korobiec. Od 1941 do 1943 r. Emilia Korobiec dbaała o wszelkie potrzeby ukrywających się znajomych. Na krótko przed zakończeniem wojny, w obawie o bezpieczeństwo swoje i ratujących, Smolnikowie zmienili miejsce schronienia. Wszyscy doczekali wyzwolenia. Po wojnie dowiedzieli się, że sąsiedzi wiedzieli o kryjówce, lecz nikt nie wyjawił tajemnicy.

Karol Krzynowy (ur. 1911) i jego żona Tekla mieszkali we wsi Czabarówka (województwo tarnopolskie). Od jesieni 1943 r. udzielali schronienia braciom Emilowi i Muniowi Gotlibom oraz synowi Emila, Zygmuntowi, którzy uciekli z rodzinnej miejscowości Kopyczyńce. Do wyzwolenia w marcu 1944 r. ukrywali się w zbudowanej przez Karola Krzynowego kryjówce, zlokalizowanej pod stajnią. Pomimo obaw w pomoc włączyła się także Tekla, która przynosiła ukrywanym jedzenie. Po wojnie Emil z synem wyemigrował do USA, a rodzina Krzynowych osiedliła się na Śląsku. Przez długie lata korespondowali ze sobą.

– Jestem dumna z ich odwagi. Mój mąż z pewnością ucieszyłby się z tego wyróżnienia. Dziękujemy za pamięć o nim i o jego siostrze Anieli – mówiła podczas uroczystości Zuzanna Czarny, żona Aleksandra. Ambasador Anna Azari dodała – Z każdym rokiem wręczamy kolejne tytuły Sprawiedliwych i nie ustaniemy w tej pracy.

* * *

Informacje o procedurze przyznawania przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie najwyższego cywilnego odznaczenia Państwa Izrael, tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, znajdziesz na naszym portalu: Kryteria Yad Vashem.