W latach okupacji niemieckiej rodzina Krepskich z Helenowa k. Nieświeża – Kazimierz, jego żona Maria, synowie Michał i Kazimierz oraz córka Apolonia, udzielili pomocy znajomemu krawcowi, Szymonowi Kantorowiczowi. Latem 1942 r. uciekł on z fabryki kożuchów, gdzie pracował przymusowo dla Niemców. Ukrywał się w okolicznych lasach. We wrześniu poprosił o pomoc Kazimierza Krepskiego, który przygotował dla niego kryjówkę pod podłogą własnego domu. Przeczytaj historię pomocy w opracowaniu pisarki i dziennikarki, Teresy Torańskiej.
„Przyszedł w nocy. W okno zapukał. Była jesień 1942 roku”. Mieszkali w Helenowie koło Nieświeża. Mieli ze 20 hektarów, sad, ule, owce.
„Myśmy go znali, mieszkał w Uznowie, niedaleko. Przychodził do nas przed wojną, zawsze z ciotką po mleko, jajka”.
Nazywał się Szymon Kantorowicz, miał dwadzieścia kilka lat, był krawcem i fryzjerem. Rodzice uznali, że jak przyszedł po pomoc, to trzeba pomóc. Co stało się z jego ciotką, nie wiadomo. Chyba zginęła. Nigdy Szymka o to nie pytali.
Ojciec wykopał kryjówkę. W pokoju wyjął deskę z podłogi i pod nią zrobił głęboki dół. W razie niebezpieczeństwa podnosiło się deskę, Szymek wchodził, a na desce kładł się duży pies.
„On się nie ruszył, można było go kopnąć, a z deski by nie zszedł”.
Od pilnowania, kto idzie, były dzieci. Miałam dwóch starszych braci. Niemcy przychodzili często. Stacjonowali w szkole i kupowali od nich słoninę, jajka, mleko.
Szymek siedział w domu, szył ubrania, kożuchy, coś reperował, zawsze miał jakieś zajęcie. A w piątek po zachodzie słońca wyciągał Torę. Wtedy nie wolno było mu przeszkadzać.
Razem z nim przyjechali do Polski. Jechali pociągiem towarowym z całym dobytkiem. Schowali go w sianie. Wysiadł w Warszawie. „Chciał nam zapłacić za ocalenie życia, ale ojciec nie przyjął zapłaty”.
Oni osiedli w Świebodzinie, a Szymek po kilku latach wyjechał najpierw do Holandii, a potem do Kanady. Odszukał Krepskich po wprowadzeniu stanu wojennego w 1982 roku.
* * *
Tekst Teresy Torańskiej pochodzi z albumu „Polacy ratujący Żydów w czasie Zagłady. Przywracanie Pamięci” (2008), wydanej przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Muzeum Historii Żydów Polskich z okazji uhonorowania Polaków ratujących Żydów wysokimi odznaczeniami państwowymi przez Prezydenta RP.
Uhonorowanie rodziny Krepskich w uznaniu pomocy udzielonej Żydom podczas Zagłady
14 sierpnia 2006 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował Kazimierza Krepskiego, jego żonę Marię z Kiernożeckich, synów Michała i Kazimierza oraz córkę Apolonię Zajączkowską, tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Postanowieniem Prezydenta RP z 13 listopada 2008 r., Apolonia Zajączkowska została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
