Grek-Gozdek Jan

powiększ mapę

Historia pomocy - Grek-Gozdek Jan

Jan Gozdek, jako nastolatek, brał w czasie okupacji czynny udział w ruchu oporu, będąc członkiem Armii Ludowej. W swojej relacji spisanej w 1986 r, zatytułowanej Relacja „Greka”-Gozdka Jana udzielającego pomocy ludziom pochodzenia żydowskiego Gozdek zauważył: „By coś zrelacjonować, to trzeba samemu przejść i widzieć, patrzyłem z obrzydzeniem, jak zabijano i katowano niewinnych ludzi, żeby im pomóc trzeba było zaryzykować własnym życiem”.

W kwietniu 1943 r. przypadkowo natknął się w lesie w Zagnańsku na dwóch Żydów warszawskich, którzy – wedle relacji Gozdka – zbiegli z transportu w Skarżysku Kamiennej. Gozdek pamiętał, że Abram był profesorem, a Izaak kupcem. Podzielił się z nimi jedzeniem, dał swoje ubranie i obiecał dalszą pomoc: „Prowiant mój składał się z czterech kromek posmarowanych masłem i jednej butelki lemoniady […]. Pan Izaak Supel miał na sobie marynarkę a Pan Abram-Sobot Miodek [był] w samej podartej koszuli, więc zdjąłem z siebie płaszcz i okryłem zziębionego”. 

Następnego dnia zawiózł ich furmanką do wsi Jóźwików, gdzie wszyscy razem zamieszkali z partyzantem radzieckim Sopranowem. Do marca 1944 r. mieszkali w stodole opuszczonej przez biednego chłopa.

19 kwietnia 1944 r. Gozdek został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu w Pińczowie, gdzie go przesłuchiwano i torturowano. Udało mu się zbiec z aresztu. W swojej relacji opisuje brawurowe napady na niemieckich żandarmów.

Obaj Żydzi zaopatrzeni przez Gozdka w środki finansowe przeżyli i wyjechali po wojnie do USA. Dopiero w latach 70. udało im się ustalić adres Gozdka za pośrednictwem Urzędu ds. Kombatantów i PCK.

W 1976 r. Abram S. Miodek napisał w oświadczeniu notarialnym: „Jestem wdzięczny za uratowanie mi życia w okresie okupacji Polski od 2 kwietnia 1943 r. do 21 kwietnia 1944 r. Pan Jan Grek-Gozdek w tym okresie ukrywał mnie przed ohydna śmiercią narażając własne życie na niebezpieczeństwo, karmił mnie i mojego przyjaciela niedoli Wiesława Supla i odziewał nas przed zimnem. Robił to całkiem bezinteresownie. Pomógł mnie i mojemu przyjacielowi Panu Supel finansowo dzięki temu żyjemy i mieszkamy bezpiecznie w USA”.

W 1988 r. Instytut Yad Vashem podjął decyzję o przyznaniu Janowi Grekowi-Gozdkowi tytułu Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.

Bibliografia

  • Grynberg Michał, Księga Sprawiedliwych

    Leksykon uwzględnia historie Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w latach 19631989. Wykaz haseł poprzedza przedmowa Icchaka Arada oraz Chaima Chefera Sprawiedliwi świata.

  • Archiwum Yad Vashem, 3850