Żegnamy Zbigniewa Mańkowskiego (1929–2020)

Redakcja/Editorial staff, ENglish translation:Andrew Rajcher, 30 listopad 2020
Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci inż. Zbigniewa Mańkowskiego (1929–2020), Sprawiedliwego wśród Narodów Świata (1986), Honorowego Obywatela Państwa Izrael (1992), długoletniego Sekretarza Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata (1991–2008), Kawalera Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski (2007), przyjaciela Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Odszedł 24 listopada 2020 r. w wieku 91 lat. Był człowiekiem szlachetnym, odważnym, mądrym i niesłychanie skromnym. Żegnając Zbigniewa Mańkowskiego, przypominamy historię pomocy udzielanej Żydom podczas Zagłady przez jego rodzinę.

Pewnego dnia Ziuta pyta moją matkę: „Czy państwo są zadowoleni z mojej pracy?”. „Tak, jak najbardziej, jesteś staranna, czysta, dobrze gotujesz. Wszystko dobrze”. „No tak, ale Państwo jednej rzeczy nie wiecie. Nie wiecie, że ja jestem Żydówką. Czy w takiej sytuacji będę mogła u Państwa nadal pozostać?”. Dwa zasadnicze dylematy powstały. Pierwszy mojej matki: czy ma prawo moralne ryzykować życie [...] trzech synów, dla chęci ratowania? A drugi dylemat Ziuty, Żydówki: [...] czy ma prawo dla uratowania swojego życia ryzykować te pięć czy ileś osób? […] I tutaj podobno moja matka jej powiedziała: „Wtedy Ziutę tak przygarnęłam do siebie, na tej ławce, pocałowałam: Zostajesz. Będziesz moją córką, będziesz siostrą moich synów”. Tak powiedziała. Zdecydowała. Pytają mnie: „A jak Ty byś się dziś zachował?”. Nie wiem, nie mam pojęcia! Może bym powiedział: „Za duże ryzyko, mam dzieci”. Nie wiem jak bym się zachował, ale wiem jak się zachowałem wtedy – Zbigniew Mańkowski.

Podczas okupacji niemieckiej Zbigniew Mańkowski wraz ze swoimi rodzicami, Bronisławem i Janiną, oraz braćmi, Andrzejem i Jerzym, udzielał pomocy Żydom w Warszawie.

Od wiosny 1942 r. do wybuchu powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. w ich domu przy ul. Gimnastycznej 5 na Mokotowie ukrywała się Regina Fern (po wojnie Pankowska), Żydówka ze Lwowa, zwana Ziutą, która początkowo pracowała jako pomoc domowa Mańkowskich. Od 1943 r. schronienie znalazła u nich także Irena Fejgin (Filipowska).

W uznaniu udzielonej im podczas Zagłady pomocy, 3 listopada 1986 r. rodzina Mańkowskich została uhonorowana przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ich historię opublikowaliśmy na Portalu Polscy Sprawiedliwi na podstawie m.in. wywiadu, którego Zbigniew Mańkowski udzielił Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w 2010 roku.

» Przeczytaj i posłuchaj: Historia rodziny Mańkowskich

W latach 1991–2008 inż. Zbigniew Mańkowski pełnił funkcję Sekretarza Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 1992 r. otrzymał Honorowe Obywatelstwo Państwa Izrael, a w 2007 r. przyznany przez Prezydenta RP Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. W 2016 r. uczestniczył w gali 30-lecia Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych, która odbyła się w Muzeum POLIN.

Odszedł 24 listopada 2020 r. w wieku 91 lat. Pozostał w naszej pamięci jako Człowiek szlachetny, odważny, mądry i niesłychanie skromny. Pożegnanie zmarłego odbędzie w Domu Pogrzebowym na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, 8 grudnia 2020 r. o godz. 12.00. Wyrazy współczucia składamy córce Elżbiecie, Rodzinie oraz członkom i członkiniom Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.