W Gliwicach otwarto wystawę „Życie przechowane”
Zagłada Żydów na terenie przedwojennego województwa śląskiego, które podczas II wojny światowej znalazło się w administracyjnych granicach III Rzeszy (w 1941 r. utworzono Prowincję Górny Śląsk składającą się z rejencji katowickiej i opolskiej), objęła społeczność liczącą blisko 100 tys. ludzi. W wyniku pierwszych deportacji Żydów z Górnego Śląska do Niska nad Sanem w październiku 1939 r., do wschodnich ziem rejencji katowickiej przy granicy z Generalnym Gubernatorstwem wiosną 1940 r. oraz późniejszych wysiedleń, najliczniejszym skupiskiem Żydów w Prowincji stało się podczas II wojny światowej Zagłębie Dąbrowskie. W połowie 1942 r. w Będzinie, Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu utworzono getta. Zostały zlikwidowane w sierpniu następnego roku, a Żydów deportowano do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i ośrodka zagłady Auschwitz-Birkenau.
Tak się po cichu szeptało: kto w takich czasach Żydów przechowuje? – świadek wydarzeń
Podczas akcji likwidacyjnych gett uciekinierzy masowo szukali pomocy po tzw. aryjskiej stronie. Przybrała ona formę przede wszystkim pomocy indywidualnej. Do tej pory tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata uhonorowano blisko 200 mieszkańców Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. 21 wybranych historii osób ratujących i ratowanych przedstawiono w wystawie „Życie przechowane”.
– Wystawa przenosi nas w świat ludzi o wielkich i niezłomnych sercach, opowiada o ich odwadze, wierze, nadziei, miłości, o tym co powinniśmy czynić, żeby ocalać wszystko co najważniejsze. Ukazuje perspektywę zarówno ratujących, jak i ratowanych. Mówi o fundamentalnym imperatywie moralnym wyrastającym z poświęcenia dla drugiego człowieka, o sensie i potrzebie niesienia pomocy – mówił Grzegorz Krawczyk, dyrektor Muzeum w Gliwicach.
– Naszej wystawy nie ogląda się komfortowo. Aby ją zobaczyć, trzeba wejść do czarno-białych modułów, stworzonych na wzór kryjówek. To, co możemy zobaczyć w środku przedstawia perspektywę ludzi ratowanych. Na zewnątrz ukazana została historia udzielających pomocy – wyjaśniała dr Aleksandra Namysło.
W wystawie przedstawiono historie m.in. Karola Galbiasa, Wandy Hornik, Agnieszki Kaniut i Marii Kałuży, Matki Teresy Kierocińskiej, Dr. Tadeusza Kosibowicza, Leokadii i Marii Nawrockich, Genowefy Pająk, ks. Wincentego Mieczysława Zawadzkiego, rodzin Dyrdów, Florczaków, Grzybowskich, Kafarskich, Kapiców, Kobylców, Latosów, Nowaków, Prześlaków i Turkinów.
Bo ja już mam taki charakter, nie znoszę kiedy krzywdzą niewinnych ludzi – Karolina Kobylec
Dopełnieniem ekspozycji jest sala prezentująca nagrania z fragmentami dziewięciu listów, wspomnień i relacji ratujących i ratowanych z lat 1943-1988, m.in. listu wysłanego 27 lipca 1943 r. z Dąbrowy Górniczej przez Tolę i Nadin do ich siostry Ange, mieszkającej w Kanadzie, czy relacji Franciszka Kaniuta, złożonej 9 kwietnia 1966 r. w Żydowskim Instytucie Historycznym.
– Jest to trzeci projekt dotyczący historii Żydów na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim przygotowany przez IPN. W 2004 r. wydaliśmy publikację na temat zagłady Żydów zagłębiowskich, a w 2012 r. o życiu społeczności żydowskiej w latach powojennych. Otwierana dziś ekspozycja jest uzupełnieniem naszej dotychczasowej działalności – podkreślił dyrektor oddziału IPN w Katowicach dr Andrzej Sznajder.
W wernisażu w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich w Gliwicach wziął udział także wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma. Obecni byli potomkowie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, przedstawiciele władz samorządowych oraz społeczności żydowskich z Gliwic i Katowic.
* * *
Wystawę „Życie przechowane. Mieszkańcy Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego z pomocą Żydom w czasie II wojny światowej” można oglądać w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich – oddziale Muzeum w Gliwicach do 31 sierpnia 2018 r.
Wystawa została zrealizowana przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach oraz Muzeum w Gliwicach. Partnerem jest fundacja Brama Cukermana. Część wykorzystanych w wystawie materiałów źródłowych i ikonograficznych pochodzi ze zbiorów projektu „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci” w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Historie te dostępne są na naszym portalu.
