80. rocznica powstania w getcie warszawskim

„»Wokół nas morze ognia« – te słowa powracają w świadectwach Żydów i Żydówek, którzy przebywali w getcie warszawskim podczas powstania. Około 50 tys. osób ukrywało się w rozpalonych bunkrach, gdy Niemcy palili dom za domem”, czytamy w prologu nowej wystawy czasowej Muzeum POLIN o losach żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim.

Nie bądź obojętny. Program 80. rocznicy powstania w getcie warszawskim w Muzeum POLIN

19 kwietnia włączcie się w jedenastą edycję akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile – przypnijcie żonkil na znak, że #ŁączyNasPamięć. W tym roku chcemy rozdać 450 tysięcy papierowych kwiatów. Liczba ta symbolizuje liczbę Żydówek i Żydów, którzy byli zamknięci w getcie warszawskim w momencie jego największego przeludnienia – wiosną 1941 roku. Pierwszy raz w historii akcji Żonkile wolontariusze będą rozdawać papierowe kwiaty na ulicach sześciu polskich miast: w Warszawie, Łodzi, Krakowie, Białymstoku, Lublinie i Wrocławiu.

Akcję Żonkile wspierają Ambasadorzy i Ambasadorki: Wanda Traczyk-Stawska, Aleksandra Żebrowska, Ralph Kaminski, Bartosz Gelner oraz nasi wspaniali wolontariusze – Patrycja, Kacper i Zygmunt. Do grona ambasadorów zaprosiliśmy również Grupę Granica, która w prowadzonych przez siebie działaniach na granicy polsko-białoruskiej realizuje przypomniane przez Mariana Turskiego XI przykazanie „Nie bądź obojętny”. Honorową Ambasadorką akcji Żonkile została Hanna Krall, pisarka i dziennikarka, autorka książki „Zdążyć przed Panem Bogiem”.

Tegoroczną Akcję Żonkile dedykujemy w szczególności cywilom – około 50 tysiącom kobiet, mężczyzn i dzieci przebywających w kryjówkach na strychach domów i podziemnych bunkrach w trakcie walk, a także w gruzach getta po upadku powstania. Przez wiele tygodni pozostawali nieuchwytni dla niemieckich żołnierzy, a ich opór był tak samo ważny, jak opór tych, którzy walczyli z bronią w ręku.

Chcemy opowiedzieć o ich cichym oporze – tak samo bohaterskim jak ten z bronią w ręku. Poświęciliśmy im nową wystawę czasową „Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim”, której kuratorkami są Barbara Engelking i Zuzanna Schnepf–Kołacz. Wystawa, choć dotyczyć będzie historycznych wydarzeń, poruszy uniwersalne dylematy, postawy i uczucia, postawi pytania ważne we współczesnym świecie.

Jak zachowujemy się w obliczu śmierci? Gdzie jest granica między walką o życie, a poddaniem się? Co czują ludzie wyrzuceni poza nawias społeczeństwa, otoczeni obojętnością lub wzgardą, „tonący”, jak pisało o sobie wielu bohaterów i bohaterek, dla których nie ma ratunku? W jaki sposób możemy sprzeciwić się złu, dać mu odpór? Czym jest obojętność i do czego prowadzi? Czy towarzyszy nam wstyd wobec bycia świadkiem cierpienia innych? Wystawie towarzyszyć będzie bogaty program wydarzeń.

Przeczytaj więcej: Roczny program Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN „Nie bądź obojętny. 80. rocznica powstania w getcie warszawskim” →

Polacy wobec powstania w getcie warszawskim. Premiery wydawnicze na portalu Polscy Sprawiedliwi

Jak Polacy zareagowali na powstanie w getcie? Jak komentowano wydarzenie? Co mówiły „czynniki oficjalne” – władze niemieckie, polskie władze w Londynie i organizacje konspiracyjne w kraju? Przede wszystkim zaś – jak odbierali walki za murem ich naoczni świadkowie, przechodnie na ulicach miasta?

W ramach programu obchodów 80. rocznicy powstania w getcie, na portalu Polscy Sprawiedliwi, zaplanowaliśmy publikację nowych opracowań popularnonaukowych na temat postaw Polaków wobec toczącego się na ich oczach powstania w getcie warszawskim.

W artykule autorstwa prof. Barbary Engelking przeczytasz o reakcjach na tragedię getta warszawskiego w kwietniu i maju 1943 roku. Tekst pochodzi z katalogu wystawy czasowej Muzeum POLIN: „Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim”.

„Przez szyby wychodzące na ogród Krasińskich widziało się dachy domów stojących po drugiej stronie ogrodu. A na tych dachach siedzieli ludzie, Polacy i przyglądali się temu, co się u nas dzieje. Oglądali nas mniej więcej tak jak Rzymianie z czasów Nerona oglądali »żywe pochodnie« utworzone z palonych żywcem chrześcijan. Widząc tych ludzi na dachach domostw aryjskich, względnie wolnych i bezpiecznych, jakże pragnąłem odkryć ich myśli, odczytać, co się dzieje w ich duszach”, pisał Symcha Binem Motyl, siedzący w schronie na terenie getta przy ul. Świętojerskiej.

W artykule autorstwa Joanny Król-Komły, przeczytasz o unikatowych zdjęciach Rudolfa Dameca, przedstawiających świadków tragedii powstania z kwietnia i maja 1943 roku. Ich ruchy, gesty, spojrzenia skłaniają do interpretacji, przywołują liczne dyskusje o postawach Polaków wobec zagłady Żydów. 

„Zdjęcia są niepozowane. W jednym kadrze widać, że ludzie nawet nie kierują wzroku ku gettu. W innych ujęciach są jakby zastygli, stoją na środku ulicy, w poprzek chodnika i patrzą się dokładnie na mur. Widać na nich dzieci, które – jak to dzieci – mają najmniej zawahania i wstydu – patrzą wprost na mur”, opisuje Joanna Fikus z Działu Wystaw Muzeum POLIN.

Przeczytaj więcej:

• „Żydki się palą!”. Polacy wobec powstania w getcie warszawskim [premiera] →
• Unikatowe zdjęcia przedstawiające świadków powstania w getcie warszawskim [premiera] →
• Historia Andrzeja i Czesława Miłoszów, świadków powstania w getcie warszawskim →
• Relacje świadków getta warszawskiego z kolekcji Muzeum POLIN →
• Cykl filmowych portretów osobistych świadków getta warszawskiego z kolekcji Muzeum POLIN →
• Informacje historyczne o powstaniu w getcie warszawskim na portalu Wirtualny Sztetl →
• Wykład dra Krzysztofa Persaka z Muzeum POLIN o powstaniu w getcie warszawskim →