Rodzina Rutkowskich

powiększ mapę
Zdjęć: 7

Historia rodziny Rutkowskich

Ludwik i Feliksa Rutkowscy oraz ich siedmioro dzieci mieszkali we wsi Kołodeżno (powiat kowelski, województwo wołyńskie), gdzie prowadzili gospodarstwo rolne. Jeszcze przed wojną przyjaźnili się z żydowską rodziną Ruffe, prowadzącą w pobliskim Kowlu pralnię. Feliksa sprzedawała im różne artykuły spożywcze, m.in. jajka, mleko i masło. Córka państwa Ruffe, Dora, znała także ich córkę Helenę, swoją rówieśnicę.

Na początku wojny, gdy Wołyń znalazł się pod okupacją ZSRR, Rutkowscy stracili dwóch synów. Wkrótce stali się także świadkami okrucieństwa Niemców, gdy ci wkroczyli do Kowla 28 czerwca 1941 roku – tylko w pierwszych dniach okupacji zabitych zostało około tysiąca miejscowych Żydów.

21 maja 1942 r. Niemcy utworzyli w mieście dwa getta. Do jednego z nich trafiła rodzina Ruffe. W prowadzonej przez siebie pralni zmuszani byli do prania odzieży Niemców, a także zamordowanych przez nich Żydów. Gdy w sierpniu nastąpiła likwidacja getta, Aharon Ruffe wręczył swojej córce kromkę chleba i butelkę wody i kazał jej schronić się na dachu sąsiedniego budynku, gdzie wcześniej przygotował dla niej kryjówkę. Tam, razem ze znajomym ojca, Cwim Oksmanem, słyszała jak Żydzi załadowywani byli na ciężarówki i wywożeni z miasta.

Po kilku dniach, wyczerpana pragnieniem i letnim upałem Dora postanowiła szukać pomocy. Razem z Cwim wyszła z budynku przez okno. Biegli pustymi ulicami Kowla, aby uciec z miasta. Wtedy postanowiła zwrócić się o pomoc do zaprzyjaźnionej rodziny Rutkowskich.

Polacy zaproponowali, aby 16-letnia Dora ukryła się na poddaszu ich domu, gdzie zapewnili jej wszelką pomoc. Z uwagi na grożące niebezpieczeństwo dziewczyna bardzo rzadko wychodziła z kryjówki. Czasami odwiedzała w sąsiedztwie Cwiego, który wraz z kuzynem znalazł schronienie u krewnych Rutkowskich w innej części wsi.

Podczas jednej z tych wizyt, po blisko roku ukrywania u Rutkowskich, Dora natknęła się na rewizję domu, w którym przebywał Cwi. Niemcy szukali partyzantów. Na szczęście Dora nosiła przy sobie fałszywe dokumenty, posługując się tożsamością Heleny Rutkowskiej. Zrobiła to bez wiedzy rodziny, lecz ocaliło jej to życie – Niemcy pozwolili jej odejść, ale skonfiskowali dokumenty.

Nie chcąc narażać Rutkowskich na większe zagrożenie, Dora zaczęła szukać innej kryjówki. Przeprawiła się przez Bug i dotarła  do Chełma, gdzie pod inną fałszywą tożsamością przeżyła do końca wojny.

Po wojnie wróciła do Kowla, gdzie poznała przyszłego męża. Zamieszkali w Siedliszczu, później w Łodzi. W 1948 roku wyemigrowali do Izraela. Na stałe osiedli pod Tel Awiwem, gdzie doczekali się potomstwa.

Rutkowscy przeżyli rzeź wołyńską. Po wojnie przenieśli się do Wólki Czułczyckiej koło Chełma, gdzie pomagali swojemu synowi w prowadzeniu gospodarstwa. Tam w 1955 r. zmarła Feliksa. Po jej śmierci Ludwik zamieszkał u drugiego syna pod Łodzią. Zmarł w 1960 roku.

12 lutego 2008 r., na wniosek ocalałej z Zagłady Dory Gudis z d. Ruffe, Ludwik i Feliksa Rutkowscy zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Bibliografia

  • Archiwum Instytutu Yad Vashem, Righteous Among the Nations, 10668
  • Uczniowie Szkoły Podstawowej nr 5 w Chełmie, Wywiad z Mirosławą Waleczek w ramach projektu „Kamienie Pamięci – »życie za życie«”, Dorohusk 10.03.2017