Nowe drzewa dla Sprawiedliwych na warszawskim Muranowie
We wtorek, 26 września, Fundacja Ogród Sprawiedliwych posadzi drzewka i odsłoni kamienie upamiętniające tegorocznych Sprawiedliwych. Laudacje odczytają:
- dla Garetha Jonesa – Francesco M. Cataluccio (Fundacja GARIWO);
- dla Siergieja Adamowicza Kowalowa – Zbigniew Gluza (prezes Ośrodka KARTA);
- dla Alfredy Markowskiej – Konstanty Gebert (dziennikarz).
Uroczystość odbędzie się o godzinie 13.30 w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie na skwerze im. gen. Jana Jura-Gorzechowskiego, blisko Muzeum POLIN.
Co oznacza tytuł Sprawiedliwego i Sprawiedliwej?
Definicja Sprawiedliwego ma charakter uniwersalny i służy upamiętnianiu wszystkich osób, które w Europie i poza nią ratowały ludzkie życie lub występowały w obronie ludzkiej godności i wolności – w totalitarnych reżimach, w czasie ludobójstw, masowych mordów, zbrodni przeciwko ludzkości, popełnionych w XX i XXI wieku. Jest to pojęcie szersze w stosunku do przyznawanego przez Instytut Yad Vashem tytułu Sprawiedliwego wśród Narodów Świata – honorowego odznaczenia nadawanego przez państwo Izrael osobom nieżydowskiego pochodzenia za pomoc okazaną Żydom podczas II wojny światowej.
Wyboru dokonuje Komitet Fundacji Ogród Sprawiedliwych spośród zgłaszanych kandydatur. W jego skład wchodzą wybitne osobistości ze świata edukacji i kultury, w tym Dyrektor Muzeum POLIN, a także przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych.
Nazwiska uhonorowanych ogłaszane są co roku 6 marca w Europejskim Dniu Pamięci o Sprawiedliwych.
Tegoroczni uhonorowani tytułem Sprawiedliwego
Siergiej Adamowicz Kowalow, Gareth Jones, Alfreda Markowska to osoby, które w 2023 r. dołączyły do grona Sprawiedliwych.
Poniżej przedstawiamy ich krótkie biografie:
- Siergiej Adamowicz Kowalow (1930–2021), biofizyk, dysydent, więzień polityczny, obrońca praw człowieka, współtwórca „Memoriału”. Według prezesa Ośrodka KARTA – Zbigniewa Gluzy, Kowalow był: „jednym z najodważniejszych obrońców praw człowieka w powojennym Związku Sowieckim. Całym swoim życiem dawał dowód niezłomności wobec systemu totalitarnego. Po upadku ZSRR, jako przewodniczący Komisji Praw Człowieka przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej oraz Rzecznik Praw Człowieka przy Dumie Państwowej, w latach 1994–96 dał świadectwo całkowitego oddania swojej misji. Stanął osobiście w obronie Groznego i Czeczenii, niszczonych przez własne państwo. Śledziliśmy wówczas w biegu działań determinację Kowalowa, widząc w nim wzór Sprawiedliwego, którego znaczenie można łatwiej jeszcze zrozumieć, widząc analogiczne działania obecnej Rosji wobec Ukrainy. Dzisiaj Rosji brakuje Kowalowa”.
- Gareth Jones (1905–1935), walijski dziennikarz, którego niezwykłe reportaże z Ukrainy czasu Hołodomoru ujawniły światu rozmiar sowieckiego ludobójstwa i zdemaskowały kłamstwa Waltera Duranty’ego, laureata nagrody Pulitzera za opublikowaną w New York Timesie korespondencję z Moskwy, w której opowiadał o „szlachetnych zasadach” kolektywizacji. Jones stanowczo odpierał te ataki: „Już trzeci raz jestem na Ukrainie” – mówi – „znam dobrze jej język i historię. Widziałem na własne oczy, co się dzieje, spałem w domach głodujących chłopów. Ostra cenzura, której jesteśmy poddawani jako dziennikarze, nie pozwala nam mówić prawdy. Prasa zmuszona jest do używania określeń bagatelizujących rozmiary ukraińskiego głodu. Możemy mówić o niedożywieniu, o braku żywności, ale nic więcej”. Jednym z intelektualistów, którzy uwierzyli w słowa Jonesa, był George Orwell, który przyznał, że jego Folwark zwierzęcy był inspirowany dramatycznymi informacjami, które ujawnił Jones. Wyrzucony ze Związku Radzieckiego Jones wyruszył w podróż na Daleki Wschód. Tam został porwany i zamordowany w tajemniczych okolicznościach. Podejrzewa się, że jego zabójstwo zostało zaplanowane przez NKWD w ramach zemsty za kompromitowanie sowieckiego reżimu.
- Alfreda Markowska (1926–2021), polska Romka z Kresów, która uratowała podczas II wojny ponad pięćdziesięcioro dzieci żydowskich i romskich. W 1941 r. udało się jej jako jedynej ocaleć z niemieckiej masakry ponad 80 osób z jej taboru; uratowała ją miejscowa chłopka. Została zatrudniona przez Niemców do usuwania ciał zmarłych z transportów do Auschwitz i Bełżca, zatrzymujących się w Rozwadowie, gdzie mieszkała. Wynosiła wówczas także żywe jeszcze dzieci, które ukrywała w kryjówkach razem z własnymi dziećmi. Kilkoro z nich wychowała. Gdy w 1944 r. zbliżała się Armia Czerwona, Markowska utworzyła własny tabor i uciekała z nim na Zachód, ratując po drodze kilkoro zagubionych niemieckich dzieci.
Fundacja Ogród Sprawiedliwych
Fundacja Ogród Sprawiedliwych stawia sobie za cel upamiętnianie i popularyzowanie postaw Sprawiedliwych, którzy w Europie i poza nią ratowali życie innych lub występowali w obronie ludzkiej wolności i godności – w czasie nazizmu i komunizmu, ludobójstw, masowych mordów, zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych w XX wieku i rozgrywających się i dziś.
Fundacja Ogród Sprawiedliwych prowadzi działalność w obszarze praw człowieka, w szczególności upamiętniania i promowania postaw i sylwetek Sprawiedliwych. Fundacja podejmuje starania na rzecz demokratyzacji świata poprzez wspieranie i prowadzenie działań edukacyjnych, które służą budowaniu atmosfery tolerancji, zaufania i szacunku wobec osób różnych narodowości, płci, mniejszości, kultur i religii.
Fundacja sprawuje pieczę nad Ogrodem Sprawiedliwych w Warszawie (skwer im. Generała Jana Jura-Gorzechowskiego), który został założony w 2014 r. z inicjatywy Domu Spotkań z Historią i Fundacji GARIWO, przy wsparciu premiera Rzeczypospolitej Polskiej Tadeusza Mazowieckiego. Lokalizacja Ogrodu ma symboliczne znaczenie nie tylko dla Warszawy, ale przede wszystkim dla historii Europy i świata. Znajduje się na terenie byłego getta warszawskiego.
Dotychczas w Ogrodzie Sprawiedliwych w Warszawie uhonorowani zostali:
Władysław Bartoszewski, Hrant Dink, Marek Edelman, Natalia Gorbaniewska, Magdalena Grodzka-Gużkowska, Petro Hryhorenko, Julia Ilisińska, Jan Jelinek, Jan Karski, Roberto Kozak, Rafał Lemkin, Ewelina Lipko-Lipczyńska, Antonia Locatelli, Nelson Mandela, Hasan Mazhar, Tadeusz Mazowiecki, Karol Modzelewski, Stanisław Pietrow, Witold Armin Wegner, Antonina i Aleksander Wyrzykowscy, Liu Xiaobo, Jan Zieja, Adalbert Wojciech Zink, Mosze Bejski, Bronisław Geremek, Wilhelm Hosenfeld, Antonina i Jan Żabińscy.
* * *
Organizator: Fundacja Ogród Sprawiedliwych
Kontakt dla mediów:
Anna Ziarkowska – prezeska Fundacji
e-mail: [email protected]
telefon: (+48) 604 430 72
Partnerzy: Dom Spotkań z Historią, Fundacja Auschwitz-Birkenau, Fundacja GARIWO, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Chopin BB & SALON, Przepis na Muranów, Dom Kultury Śródmieście, Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy.
