Dyskusja: Co się stało z dziedzictwem Sprawiedliwych?

Redakcja/Editorial staff; English translation - Andrew Rajcher, 9 września 2022
W związku z przypadającą w tym roku 80. rocznicą powstania Rady Pomocy Żydom „Żegota” (4 XII 1942), a także 15–leciem portalu Polscy Sprawiedliwi (XI 2007 – XI 2008), Muzeum POLIN zaprasza na cykl dyskusji o polskich Sprawiedliwych. Porozmawiamy o tym, kim byli Sprawiedliwi, co się stało z ich dziedzictwem i kto dziś zasługuje na to miano. W drugiej dyskusji, która odbędzie się już 21 września, przyjrzymy się temu, jak przez blisko 80 lat od zakończenia II wojny światowej zmieniał się sposób przedstawiania historii Sprawiedliwych. W dyskusji udział wezmą Anna Bikont, autorka m.in. książki „Sendlerowa. W ukryciu”, prof. Michał Bilewicz i prof. Karolina Wigura z Uniwersytetu Warszawskiego.

„Polscy Sprawiedliwi odchodzą, ale pozostają ich historie. Wielkie zasługi w edukowaniu o nich, m.in. w Internecie, o postawach polskiego społeczeństwa wobec Żydów, ma Muzeum POLIN” – Anna Stupnicka-Bando, prezeska Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, uhonorowana tym tytułem w 1984 roku.

„Historie Sprawiedliwych opowiadane są w Muzeum POLIN od dawna i będą tutaj dalej obecne. Cieszy nas fakt, że są prezentowane z wykorzystaniem nowoczesnych środków przekazu” – Józef Walaszczyk, wiceprezes PTSwNŚ, uhonorowany tym tytułem w 2002 roku.

Cykl dyskusji z okazji 80. rocznicy powstania „Żegoty” oraz 15–lecia portalu Polscy Sprawiedliwi

4 grudnia 2022 r. minie 80. rocznica powstania Rady Pomocy Żydom „Żegota” – polsko-żydowskiej organizacji, powołanej w celu ratowania Żydów podczas Zagłady w okupowanej przez Niemców Polsce. Do zadań jej członków i członkiń należało m.in. wyszukiwanie kryjówek dla Żydów ukrywających się po tzw. aryjskiej stronie, dostarczanie dla nich fałszywych dokumentów tożsamości, czy rozprowadzanie zapomóg. 

W roku 2022 będziemy także obchodzić inną rocznicę: 15 lat temu (listopad 2007 r.) z inicjatywy Ewy Junczyk-Ziomeckiej i Ewy Wierzyńskiej, wicedyrektorek powstającego wówczas Muzeum Historii Żydów Polskich, zainaugurowano projekt „Polscy Sprawiedliwi – Przywracanie Pamięci”, prowadzony początkowo przez Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Rok później (listopad 2008) dorobek projektu – wywiady ze świadkami historii, opracowania, fotografie – zaczął trafiać na bieżąco na nowy portal wiedzy pod adresem www.sprawiedliwi.org.pl. Projekt objął honorowym patronatem Prezydent RP Lech Kaczyński, rozpoczynając proces honorowania Polek i Polaków ratujących Żydów wysokimi odznaczeniami państwowymi. Uroczystym ceremoniom towarzyszyły okolicznościowe publikacje, opracowywane na podstawie zasobów projektu.

W 2012 r. portal, wraz ze wszystkimi zasobami, przekazany został Muzeum Historii Żydów Polskich, powstałemu z inicjatywy SŻIH we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miastem Stołecznym Warszawą. Od tego czasu portal Polscy Sprawiedliwi nadal jest rozwijany. To jeden z dwóch, obok portalu Wirtualny Sztetl, najważniejszych projektów internetowych prowadzonych przez POLIN. Za ich pośrednictwem Muzeum upowszechnia wiedzę o historii polskich Żydów i relacjach polsko-żydowskich oraz udostępnia swoją kolekcję cyfrową – opracowania, relacje historii mówionej, fotografie, filmy, a także materiały edukacyjne. 

Od blisko 15 lat przybliżamy historie polskich Sprawiedliwych, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polek i Polaków wobec Zagłady. Dotychczas opublikowaliśmy ponad 1000 historii pomocy oraz liczne opracowania historyczne, przybliżające kontekst okupacji niemieckiej w Polsce. Ważne miejsce na naszych stronach zajmuje historia powołanej 80 lat temu „Żegoty”. 

Z okazji tych dwóch szczególnych rocznic zapraszamy na cykl dyskusji o polskich Sprawiedliwych w Muzeum POLIN:

  • 23 marca (środa), godz. 19.30: Polscy Sprawiedliwi z perspektywy historycznej 
  • 21 września (środa), godz. 19.30: Dziedzictwo Sprawiedliwych
  • 14 grudnia (środa), godz. 19.30: Kim są współcześni Sprawiedliwi

Dyskusje odbędą się online – transmisja na Facebooku Muzeum POLIN »

Zapowiedź drugiej dyskusji: Co się stało z dziedzictwem Sprawiedliwych? (21 IX 2022, godz. 19.30)

Porozmawiamy o tym, jak przez blisko 80 lat od zakończenia II wojny światowej zmieniał się sposób przedstawiania historii Sprawiedliwych. Przyjrzymy się, jakim celom służyła w latach PRL i po roku 1989, jak była instrumentalizowana. Zastanowimy się, w jaki sposób historia Sprawiedliwych może służyć edukacji nowych pokoleń.

Polacy ratujący Żydów w czasie II wojny światowej pozostają od lat jednym z centralnych punktów dyskusji historycznych w Polsce. Po marcowym spotkaniu online „Kim byli Sprawiedliwi?” będziemy dyskutować o tym, jak o nich opowiadamy. Dlaczego rozmowa o heroizmie przeradza się w rozmowę o polskiej winie? Jak na przestrzeni lat w debacie publicznej i historycznej kształtowany był obraz Polaków ratujących Żydów? Podczas rozmowy będziemy szukać odpowiedzi na kluczowe w tym kontekście pytanie – jak opowiadać historię Sprawiedliwych?

W dyskusji udział wezmą Anna Bikont, autorka m.in. książki Sendlerowa. W ukryciu, prof. Michał Bilewicz i prof. Karolina Wigura z Uniwersytetu Warszawskiego. Dyskusję poprowadzi Michał Okoński z „Tygodnika Powszechnego”.

  • Michał Okoński – dziennikarz „Tygodnika Powszechnego”, gdzie pracuje od 1991 r. Zajmuje się stosunkami polsko-żydowskimi, wywiadem prasowym, a także piłką nożną. Autor książek Futbol jest okrutny i Światło bramki, a także wywiadu rzeki z s. Małgorzatą Chmielewską Wszystko, co uczyniliście....

  • Anna Bikont – dziennikarka, reporterka i pisarka, z wykształcenia psycholożka. Współtworzyła „Gazetę Wyborczą”, z którą związana jest do dzisiaj. Autorka kilkunastu książek, m.in. głośnej książki My z Jedwabnego, której przyznano Europejską Nagrodę Książkową, a wydanie amerykańskie zostało uhonorowane nagrodą dla najlepszej książki o tematyce Zagłady (National Jewish Book Award). W 2017 roku wydała biografię Sendlerowa. W ukryciu, za którą otrzymała m.in. Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego, a w 2019 biografię Jacka Kuronia Jacek (wraz z Heleną Łuczywo), wyróżnioną Nagroda Historyczną „Polityki”. W 2017 roku otrzymała doktorat honoris causa uniwersytetu w Göteborgu. W 2022 roku ukazała się jej najnowsza książka Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie.

  • Michał Bilewicz – profesor na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie kieruje Centrum Badań nad Uprzedzeniami. Jego badania dotyczą problemów pojednania, mowy nienawiści, dehumanizacji, uprzedzeń i kolektywnych emocji moralnych. Jest współredaktorem numeru specjalnego czasopisma „Journal of Social Issues” (2013), poświęconego następstwom ludobójstwa, oraz książki The Psychology of Conspiracy (2015). Jest inicjatorem Polskiego Sondażu Uprzedzeń (w latach 2009, 2013, 2017, 2021), pierwszego ogólnopolskiego badania ksenofobii. Prowadził badania na temat wpływu historii Sprawiedliwych na przedstawicieli zwaśnionych narodów. Jest wiceprezesem Komitetu Psychologii Polskiej Akademii Nauk i Fundacji Forum Dialogu.

  • Karolina Wigura – doktor habilitowana, historyczka idei, socjolożka, dziennikarka. Studiowała na Uniwersytecie Warszawskim oraz Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium. Członkini Zarządu Fundacji Kultura Liberalna. Adiunktka na Wydziale Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Stypendystka m.in. Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu, Wissenschaftskolleg zu Berlin, German Marshall Fund. W latach 2016-2018 współdyrektorka studiów polskich w St. Antony’s College na Uniwersytecie Oksfordzkim. Richard von Weizsäcker Fellow w Akademii Roberta Boscha w Berlinie. Opublikowała książki: Wina narodów. Przebaczenie jako strategia prowadzenia polityki (2011), Wynalazek nowoczesnego serca. Filozoficzne źródła współczesnego myślenia o polityce (2019), The End of The Liberal Mind: Poland’s New Politics (2020). Laureatka nagrody im. Józefa Tischnera, nominowana do nagród im. Jerzego Turowicza i im. Tadeusza Kotarbińskiego. Laureatka Grand Press.

» Zobacz wydarzenie na Facebooku: Co się stało z dziedzictwem Sprawiedliwych?