Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

Redakcja / Editorial staff, 24 marzec 2023

24 marca po raz szósty obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Dzień ten związany jest z tragicznym losem rodziny Ulmów oraz ukrywających się z ich pomocą Żydów, którzy 24 marca 1944 r., prawdopodobnie w wyniku donosu, zostali zamordowani przez Niemców we wsi Markowa na Rzeszowszczyźnie. W tym roku mija 79 lat od tych wydarzeń. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN upamiętnia Polaków, którzy udzielali pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej (1939–1945), dokumentując i upowszechniając ich historie w ramach działalności portalu Polscy Sprawiedliwi. Co roku przybliżamy szczególnie historie osób, których dotknęła najcięższa z niemieckich represji – kara śmierci za pomoc Żydom. Zobacz, co przygotowaliśmy na portalu z okazji tegorocznego Dnia Pamięci.

Previous Next

Zdjęcie 1 z 5

„W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów” – czytamy we wstępie do Ustawy, ustanawiającej Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.

Święto państwowe, którego celem jest upamiętnienie wszystkich tych, którzy z narażeniem życia udzielali Żydom pomocy podczas niemieckiej okupacji (1939–1945), ustanowione zostało z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy w 2018 roku.

Patroni Dnia Pamięci – rodzina Ulmów

Data wybrana na dzień pamięci nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów, ich dzieci (ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii) oraz Żydów, którzy ukrywali się przez dwa lata na poddaszu domu Ulmów w Markowej. Byli to Saul Goldman, jego czterej synowie (nazywano ich Szallami), dwie córki, wnuczka Chaima Goldmana – Lea (Layca) Didner z córką o nieznanym imieniu oraz Genia (Gołda) Grünfeld.

Dokładnie 79 lat temu, 24 marca 1944 r., Niemcy zamordowali polską rodzinę i ukrywających się Żydów. Egzekucja, którą przeprowadzono w następstwie rewizji, przed domem Ulmów, była wynikiem donosu (prawdopodobnie Włodzimierza Lesia, granatowego policjanta).

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. We wrześniu 2023 roku, po blisko dwudziestoletnim procesie beatyfikacyjnym, dekretem papieża Franciszka, Ulmowie zostaną ogłoszeni błogosławionymi Kościoła katolickiego.

Obchody Dnia Pamięci – Muzeum POLIN

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN upamiętnia Polaków, którzy udzielali pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej, dokumentując ich historie w ramach internetowego portalu wiedzy Polscy Sprawiedliwi.

Upamiętniamy przede wszystkim osoby uhonorowane przez Instytut Yad Vashem tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a także ukrywających się z ich pomocą Żydów. Historie pomocy popularyzujemy na tle społeczno-politycznego kontekstu okupacji niemieckiej, uwzględniając złożoność i zróżnicowanie postaw Polaków wobec Zagłady. Nasza kolekcja, gromadzona od 2007 r., liczy już ponad 1000 historii pomocy.

Co roku, w Narodowym Dniu Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, przybliżamy historie Polek i Polaków, których dotknęła najcięższa z niemieckich represji – kara śmierci za pomoc Żydom. Liczba osób represjonowanych nie została dotąd precyzyjnie określona. Dotychczas zespołowi badawczemu Instytutu Pamięci Narodowej udało się ustalić tożsamość ok. 500 ofiar.

Przeczytaj więcej: Historie Polek i Polaków zamordowanych za udzielanie pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej [katalog historii pomocy – wybór redakcji]

W tym roku szczególną uwagę zwracamy także na historie członków i współpracowników Rady Pomocy Żydom „Żegota”, której 80. rocznicę powstania obchodziliśmy w grudniu 2022 roku. W najbliższych miesiącach przypominać będziemy o kolejnych rocznicach związanych z RPŻ, m.in. o rocznicy powstania oddziałów w Krakowie i we Lwowie, czy referatu dziecięcego, którym kierowała Irena Sendlerowa. Informacje o nowych opracowaniach tematycznych na portalu Polscy Sprawiedliwi podamy wkrótce.

Państwowe obchody Dnia Pamięci odbędą się 24 marca w Muzeum Polaków ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej. Tego dnia zachęcamy do składania kwiatów także w Warszawie, przed pomnikiem „Żegoty” na placu Bohaterów Getta, w sąsiedztwie wejścia do Muzeum POLIN (zobacz galerię zdjęć na górze strony).