Najciekawsze historie, najpiękniejsze fotografie. Rok 2024 w portalu Polscy Sprawiedliwi

Mateusz Szczepaniak, 30 December 2024
Jak wyglądała podziemna kryjówka w Żółkwi, w której przez dwa lata wojny ukrywała się Klara Schwarz i siedemnaście innych osób? W jaki sposób Krystyna Modrzewska próbowała ocalić swoją ukochaną z getta warszawskiego? Kogo ukrywała w pałacu w Nieborowie Izabella Radziwiłłowa? Czy wiesz, że niedaleko krakowskiego Rynku mieściło się tajne biuro Rady Pomocy Żydom „Żegota”? Przypominamy nowości w portalu Polscy Sprawiedliwi, które opublikowaliśmy w mijającym roku 2024. Przeczytaj najciekawsze historie, zobacz najpiękniejsze fotografie, obejrzyj wybrane wywiady historii mówionej z kolekcji Muzeum POLIN. Sprawdź, co czeka nas w nowym roku.

„Nowy rok zaczął się dla nas dobrze. Zaraz rano posłał p. Beck list z życzeniami noworocznymi. Potem zszedł sam do nas z dobrym komunikatem (ofensywa na całym froncie) [...]. Wszyscy składaliśmy mu życzenia noworoczne. Ale co tam nasze życzenia, przecież nie istnieje tyle dobrego na świecie, na ile p. Beck sobie zasłużył. Nie da się opisać ani ująć w słowa to, co my temu człowiekowi życzymy”, zapisała 1 stycznia 1944 r. Klara Schwarz (po wojnie Clara Kramer)*, która ocalała podczas Zagłady w Żółkwi z pomocą Walentego i Julii Becków oraz ich córki Aleksandry. To najnowsza historia pomocy opublikowana w portalu Polscy Sprawiedliwi w grudniu 2024 roku.

Wybrane nowości w portalu Polscy Sprawiedliwi (TOP 10)

Spośród nowych publikacji w portalu Polscy Sprawiedliwi wybraliśmy 10 najciekawszych treści mijającego roku. Poznaj historie pomocy udzielanej Żydom podczas Zagłady w okupowanej Polsce, przeczytaj opracowania tematyczne o stosunkach polsko-żydowskich podczas II wojny światowej:

  1. „To ludzie, jakich się rzadko spotyka”. Historia rodziny Becków →
  2. „Wyraz ich oczu pozostał na zawsze w mojej pamięci”. Historia Izabelli Radziwiłłowej →
  3. „Wspólnie z tatą przyszykowaliśmy kryjówkę”. Historia rodziny Jaroszów →
  4. „Dzięki nim obojgu zostaliśmy przy życiu”. Historia Barbary Reńskiej i Wacława Zagórskiego →
  5. „Dla ludzi, dla dzieci to robiłam”. Historia Marii Ostrowskiej-Ruszczyńskiej →
  6. „Pomocy udzieliliśmy zupełnie bezinteresownie”. Historia rodziny Dobrodziejów i Heleny Bunin →
  7. Tacy jak ja. Historia Krystyny Modrzewskiej (zakładka tematyczna: Żydzi udzielający pomocy innym Żydom) →
  8. Krakowska filia Rady Pomocy Żydom „Żegota” (opracowanie tematyczne) →
  9. Doświadczenie ukrywania się Żydów w świetle polskiej literatury pięknej (opracowanie tematyczne) →
  10. Doświadczenie ukrywania się Żydów w twórczości Hanny Krall (opracowanie tematyczne) →

Najczęściej czytane w portalu Polscy Sprawiedliwi (TOP 10)

Udostępniamy w portalu ponad 1000 historii pomocy, które rocznie czyta ponad 200 tys. użytkowników i użytkowniczek. Podsumowując mijający rok, zebraliśmy informacje o treściach, które w ostatnich 12 miesiącach cieszyły się największą popularnością wśród naszych czytelników i czytelniczek. 

Zobacz ranking najczęściej przeglądanych publikacji w portalu; znajdź coś, co zaciekawi również Ciebie:

  1. Historia pomocy udzielanej Żydom przez rodzinę Ulmów →
  2. „Ważny jest człowiek!”. Historia pomocy udzielanej Żydom przez Irenę Sendlerową →
  3. Postawy Polaków wobec Żydów podczas Zagłady (opracowanie tematyczne) →
  4. „Rad jestem, że będę kiedyś rósł na wzgórzu koło Jerusalem”. Historia pisarza Igora Abramowa-Newerlego →
  5. „Ktoś zadzwonił do drzwi frontowych. Był to zły znak”. Historia Jarosława i Anny Iwaszkiewiczów →
  6. Jak Roman Polański ukrywał się podczas Zagłady. Historia Jana i Stefanii Buchałów →
  7. Dom pod Zwariowaną Gwiazdą. Historia Jana i Antoniny Żabińskich →
  8. „Żydki się palą!”. Polacy wobec powstania w getcie warszawskim (opracowanie tematyczne) →
  9. Historia Jana Karskiego (w świetle najnowszych badań) →
  10. Żydzi ukrywający się po „aryjskiej stronie” (zakładka tematyczna) →

Najpopularniejsze na Facebooku

Najpiękniejsze fotografie z kolekcji Muzeum POLIN

Na zdjęciu stroją miny i rzucają na ścianę swoje cienie. To Andrzej Morbitzer i Stanisław Wincenty Dobrowolski pozują do zdjęcia przy szafie w biurze firmy handlowej przy ul. Jagiellońskiej 11 w Krakowie, gdzie w latach 1943–1945 mieściła się tajna siedziba krakowskiej filii Rady Pomocy Żydom „Żegota”, kierowanej przez Dobrowolskiego. Tę niecodzienną i zapadającą w pamięć scenę wybraliśmy jako główne zdjęcie naszego noworocznego podsumowania.

To jedna z ponad 10 tys. fotografii, które prezentujemy w Polscy Sprawiedliwi, a także jedno z 200 nowych zdjęć, które opublikowaliśmy w roku 2024. Wśród nich są fotografie archiwalne, które przekazali do Muzeum POLIN potomkowie Żydów ocalałych podczas Zagłady i Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Wśród nowości są także współczesne portrety świadków historii oraz zdjęcia wykonane w ramach prac dokumentacyjnych w terenie, m.in. w Krakowie, gdzie w latach 2023–2024 fotografowaliśmy miejsca związane z działalnością krakowskiej filii „Żegoty”. 

40 wybranych fotografii prezentujemy w galerii zdjęć na górze strony (⤻).

W tym roku po raz pierwszy obchodziliśmy Światowy Dzień Fotografii, który stał się okazją do zaprezentowania 10 wyjątkowych fotografii z kolekcji cyfrowej Muzeum POLIN. Fotografie były również ważnym elementem obchodów rocznic historycznych, którym poświęciliśmy okolicznościowe teksty:

Najnowsze wywiady historii mówionej

W zbiorach Muzeum POLIN znajduje się ponad 1000 relacji historii mówionej. Naszymi rozmówcami są przede wszystkim polscy Żydzi, ich potomkowie oraz Polacy będący świadkami losów żydowskich. Wywiady udostępniamy systematycznie w kanale Historia mówiona / Kolekcja Muzeum POLIN w serwisie YouTube; część z nich dotycząca doświadczenia Zagłady dostępna jest również w portalu Polscy Sprawiedliwi.

W tym roku udostępniliśmy kolejne wywiady z naszymi rozmówcami – osobami ocalałymi podczas Zagłady oraz osobami, które udzielały pomocy Żydom w okupowanej Polsce. Obejrzyj 10 wybranych wywiadów historii mówionej, poznaj relacje biograficzne Polaków i Żydów na temat II wojny światowej:

Co nowego w roku 2025? Zapowiedzi wydawnicze redakcji portalu Polscy Sprawiedliwi

W nowym roku będziemy kontynuować uzupełnianie portalu Polscy Sprawiedliwi o nowe historie pomocy, fotografie archiwalne i współczesne oraz wywiady historii mówionej z kolekcji Muzeum POLIN. 

W ramach dwóch cykli wydawniczych (#NoweHistorieSprawiedliwych i #RatowaliCałyŚwiat) opublikujemy 12 nowych historii pomocy (publikacja raz w miesiącu)​ oraz 24 uzupełnione historie pomocy (publikacja 2 razy w miesiącu)​. Będzie to m.in. historia Andrzeja Śliwiaka z Kołomyi, który od listopada 1942 r. udzielał pomocy Marcelemu i Poli Najderom oraz innym osobom. Pola pisała w kryjówce dziennik oraz wykonała szachy, które dziś znajdują się w zbiorach Muzeum POLIN. Będziemy również kontynuować rozbudowę zakładki tematycznej Żydzi udzielający pomocy innym Żydom po „aryjskiej stronie”​, w ramach której dokumentujemy i popularyzujemy nieznane historie żydowskiej samopomocy podczas Zagłady.

Opublikujemy również nowe opracowania tematyczne, które będą związane z tematyką dwóch wystaw czasowych, planowanych w Muzeum POLIN: „1945. Nie koniec, ​nie początek” (7.03–15.09.2025) i „Moc słów”​ (od listopada 2025). Wśród tych nowości artykuł na temat wychodzenia Żydów z ukrycia po zakończeniu okupacji niemieckiej. W jakich okolicznościach podejmowano decyzję o opuszczeniu kryjówki, jak przebiegała rekonwalescencja, jak osoby ocalałe odbudowywały swoje życie po wojnie?

„Biedny ojciec nie mógł nawet stać. Wszyscy wyglądaliśmy jak szkielety, jednak Mosze znalazł dość siły, by przenieść ojca na plecach. Kiedy przyszliśmy do domu Leszczyńskich, byli uradowani, że udało się nam przeżyć wojnę”, pisała po wojnie Miriam Grodzicka (Kuperhand)**, wspominając wyjście z kryjówki po kilkunastu miesiącach życia w skrajnie trudnych warunkach.

W roku 2025 będziemy również obchodzić ważne rocznice historyczne i dni pamięci, m.in. 80. rocznicę wyzwolenia Auschwitz-Birkenau (27 stycznia), 85. rocznicę zakończenia II wojny światowej w Europie (8 maja), czy 85. rocznicę zamknięcia getta warszawskiego (16 listopada). 

Jak co roku nowości opublikujemy również w Europejskim Dniu Pamięci o Sprawiedliwych (6 marca), Narodowym Dniu Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką (24 marca), czy w rocznicę powołania Rady Pomocy Żydom „Żegota” (4 grudnia).

Cytaty wykorzystane w artykule: 

*Clara Kramer, Tyleśmy już przeszli. Dziennik pisany w bunkrze (Żółkiew 1942–1944), red. naukowa i wprowadzenie: A. Wylegała, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2017.

**Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Dział Dokumentacji Odznaczeń Yad Vashem; Dokumenty Bolesława i Anny Leszczyńskich, sygn. 349/24/2361.

Przeczytaj, zobacz więcej: