Gialbas Karol

enlarge map
Photos : 2

Historia Karola Gialbasa

Podczas II wojny światowej Karol Gialbas mieszkał w Chorzowie (woj. śląskie). W latach 1943–1945 organizował schronienia oraz zapewniał stałą pomoc dla ukrywających się czternastu Żydów, którzy uciekli z obozu pracy przymusowej w Będzinie. Po wojnie ocalali z Zagłady przyczynili się do sądowej rehabilitacji Karola Gialbasa, który został oskarżony o współpracę z Niemcami podczas okupacji.


Górny Śląsk został oficjalnie wcielony do III Rzeszy 8 październiku 1939 roku. Wkrótce Karol Gialbas podobnie jak wielu mieszkańców tych ziem został wbrew swojej woli wpisanych na niemiecką listę narodową (Deutsche Volksliste) na podstawie kryteriów rasowych, narodowych lub językowych, a tym samym został sklasyfikowany przez niemiecką administrację jako etniczny Niemiec (Volksdeutsche) i nie podlegał wysiedleniu.

Od 1943 r. zaangażował się w pomoc grupie żydowskich więźniów, którzy po likwidacji getta w Będzinie zostali wysłani do obozu pracy przymusowej w tym mieście. Początkowo na własny koszt dostarczał im żywność, lecz pod koniec 1943 r., gdy wszyscy więźniowie mieli zostać wywiezieni do ośrodka zagłady Auschwitz, pomógł w ucieczce czternastu osobom.

Byli to Natan i Gołda (Gienia) Liebermanowie, ich dzieci Abram, Moniek i Ruben oraz Barbara (Basia) Blumenfeld, Jerzy Feder, Naftali Lassinger, Eisig Retmann, Tauba Trygier, Leon Weintraub, Jerzy Weisbrot-Gorlitz, Abram Wilder i Szajer Zyndel.

Organizowanie schronień

Po wydostaniu się więźniów z obozu Karol Gialbas tymczasowo zapewnił im schronienie w domu swojego znajomego w Chorzowie, a następnie przenosił uciekinierów w różne miejsca w okolicach Poznania, umieszczając ich u polskich rodzin w zamian za opłatę. Ukrywali się tak przez około 14 miesięcy. Przez cały ten okres Karol Gialbas zaspokajał ich podstawowe potrzeby – dostarczał żywność, odzież i obuwie.

Jak relacjonował po wojnie, utrzymanie czternastu osób do czasu wyzwolenia w 1945 r. kosztowało około 59 tys. zł. Większość środków uzyskał dzięki sprzedaży otrzymanych od Żydów kosztowności, choć ponad 13 tys. zł miało pochodzić z jego własnych oszczędności.

Rehabilitacja po wojnie

28 lutego 1945 r. Krajowa Rada Narodowa wydała dekret, który głosił:

Obywatele Państwa Polskiego, wpisani po dniu 31 sierpnia 1939 na obszarach Rzeczypospolitej Polskiej, wcielonych przemocą przez okupanta do Rzeszy Niemieckiej oraz na obszarze byłego Wolnego Miasta Gdańska do trzeciej lub czwartej grupy niemieckiej listy narodowej (Deutsche Volksliste) lub do grupy tzw. „Leistungs-Pole” posiadają pełnię praw obywatelskich, jeżeli wciągnięci zostali na tę listę wbrew swojej woli lub pod przymusem, a swoim zachowaniem się wykazali polską odrębność narodową.

Znajdujący się na niemieckiej liście narodowej Karol Gialbas musiał dowieść swojej niewinności. Ocalałym z Zagłady oraz władzom państwowym przedstawił szczegółowy wykaz wydatków poniesionych podczas niesionej przez siebie akcji pomocowej, a Centralnemu Komitetowi Żydów w Polsce przekazał zbiór innych ważnych dokumentów z tego okresu. Ocalali z Zagłady opisali jego historię i nagłośnili ją w prasie, co wkrótce przyczyniło się do oczyszczenia Karola Gialbasa z zarzutu o współpracę z Niemcami i rehabilitację go przez sąd w Chorzowie.

7 lipca 2002 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował Karola Gialbasa tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Ceremonia przyznania tytułu odbyła się dopiero 28 czerwca 2019 r. w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie.

More

Bibliography